پیامدهای حسن معاشرت در اسلام

حسن معاشرت
انسان که خواه و ناخواه در اجتماع زندگی می کند، از معاشرت با مردم گزیری ندارد و بی تردید، معاشرت برای این است که انسان، وضع اجتماعی خود را حفظ نماید و روز به روز بر ترقی و پیشرفت مادی و معنوی خود بیفزاید و مشکلات زندگی را بهتر و آسانتر حل کند.
بنابراین، باید با مردم طوری برخورد کرد که موجب محبوبیت گردد و روز به روز بر وزن اجتماعی انسان بیفزاید و بر شماره یاران وی اضافه شود، زیرا اگر مردم در برخورد با کسی، سنگینی یا تلخی درک کنند، در دل هاشان نفرت و دل تنگی ایجاد خواهد شد و بالاخره روزی فرا خواهد رسید که همه از او گریزان می شوند و چنین کسی، منفور و مبغوض اجتماع خواهد شد و باید در میان جمعیت با حال تنهایی و در وطن خود، غریبانه زندگی کند و این وضع یکی از تلخ ترین و ناگوارترین نمونه های تیره بختی انسان است. این است که دین مقدس "اسلام"، معاشرت نیکو را به پیروان خود توصیه فرموده و درباره آن، بهترین آداب و دستورها را بیان کرده است. از آن جمله، دستور داده که مسلمانان هنگام ملاقات به یکدیگر سلام کنند و فضیلت را از کسی دانسته که ابتدا سلام نماید.
"پیامبر اکرم (ص)" در سلام به همه کس سبقت می گرفت، حتی به زنان و کودکان هم سلام می کرد و اگر کسی به آن حضرت سلام می کرد، جواب سلامش را بهتر از او می داد. خداوند متعال در سوره نساء آیه 84 می فرماید: «واذا حییتم بتحیه فحیوا باحسن منها او ردوها؛ وقتی به شما سلام دادند، بهتر از آن پاسخ دهید یا عین آن را رد کنید». و نیز دستور داده که انسان در برخورد با مردم، تواضع و فروتنی کند و هر کس را فراخور وضع اجتماعی اش احترام نماید. خدای متعال در سوره فرقان آیه 63 می فرماید: «و عباد الرحمن الذین یمشون علی الارض هونا؛ بندگان شایسته خدا کسانی هستند که با مردم تواضع و فروتنی می کنند».
نکته ای را که باید متذکر شد این است که معنی تواضع و فروتنی نه آن است که انسان خود را در انظار، خوار و سبک کند و به انسانیت خود لطمه زند، بلکه مقصود این است که مزایا و افتخارات خود را به رخ مردم نکشد و مزایای گزاف دیگری به خود نبندد و مردم را سبک و ناچیز نشمارد. و همچنین معنی احترام به مردم این نیست که مردم را به حدی احترام کند که به تملق و چاپلوسی بکشد، بلکه باید هر کسی را به اندازه مزایای دینی و اجتماعی اش ارزش دهد، به بزرگان به اندازه بزرگی شان احترام نماید و دیگران را نیز به رعایت انسانیت آنان اکرام کند.
و باز معنی احترام و بزرگداشت مردم نه این است که هر کار ناشایسته ای از هر که دید، لب فرو بندد و بگذرد یا در مجلسی که همه اهل آن مجلس، خلاف شرافت انسانی رفتار می کنند یا عملی را مخالف مقررات دینی انجام می دهند، با آنان آمیزش کند و از ترس رسوایی، هم رنگ جماعت شود، زیرا احترام مردم در حقیقت، احترام شرافت انسانی و مزیت دینی آنان است، نه احترام هیکل و اندامشان و در صورتی که شخصی، شرافت انسانی و مزیت دینی خود را از بین ببرد، دلیلی برای بزرگداشت وی در میان نیست.
"پیغمبر اکرم (ص)" می فرمود: به واسطه فرمان برداری از دیگران، نباید معصیت خدا نمود (وسائل الشیعه- جلد 16- صفحه 154).

همنشینی با نیکان
انسان با این که با بسیاری از مردمان معاشرت دارد، به حسب اقتضای زندگی، ناگزیر است که با بعضی از مردم بیش تر از دیگران معاشرت کند، اینان کسانی هستند که به نام «دوست» نامیده می شوند. البته باعث این دوستی و نزدیکی، یک نوع همانندی در اخلاق یا روش یا پیشه و نظایر آن ها است که بین دو یا چند نفر وجود دارد. و چون ملازمت و همنشینی کم کم عادات و اخلاق یکی از دو همنشین را به دیگری انتقال می دهد، از این رو انسان باید همنشینی نیکان را اختیار کند، زیرا در این صورت، اخلاق پسندیده آنان به وی سرایت خواهد کرد و از دوستی و یاری بی شایبه و خیرخواهانه ایشان سود خواهد برد و به پایداری دوستی ایشان دل گرم خواهد بود و گذشته از همه این ها به ارزش و وزن اجتماعی خود، پیش مردم خواهد افزود.
"امیرالمومنین (ع)" می فرماید: «خیر الاصحاب من یدلک علی الخیر؛ بهترین یاران، کسی است که تو را به کار نیک رهبری کند». و نیز می فرماید: «المرء یوزن بخلیله؛ مرد با دوستش سنجیده می شود» (غرر و درر آمدی- شماره 2026).
تو اول بگو با چه کس زیستی *** که تا من بگویم که تو کیستی
همان قیمت آشنایان تو *** بود قیمت و ارزش جان تو

همنشینی با بدان
نشست و برخاست با بدان و تبهکاران، مایه هر گونه تیره بختی و بدفرجامی است و برای روشن شدن این مطلب، همین بس که اگر از جنایتکاران و زشتکاران و زشتکرداران -مانند دزدان و راه زنان- سبب انحراف و کج رویشان را بپرسیم، بدون تردید خواهند گفت: همنشینی با بدان و معاشرت با آنان، ما را بدین روز انداخته است و در میان هر هزار نفر بدکار، یکی پیدا نمی شود که از پیش خود، راه ناشایست را انتخاب کند. "امیرالمومنین (ع)" می فرماید: از همنشینی با بدان دوری کن، چه آن که یار بد تو را همانند خود می سازد، زیرا تا تو را مانند خود نسازد به تو نمی پیوندد. و نیز می فرماید: «ایاک و مصادقه الفاجر، فانه یبیعک بالتافه؛ از دوستی بدکردار دوری کن، زیرا تو را به اندک چیزی می فروشد» (نهج البلاغه- حکمت 38).
با بدان کم نشین که درمانی *** خوپذیر است نفس انسان

Sources

Keywords