فلسفه انجام مجازات زنا در ملأ عام

خداوند در قرآن مطرح نموده است که زنا کار، اعم از مرد و زن، باید مجازات شود و مجازاتش را هم قرآن تعیین کرده است: "صد تازیانه". صد تازیانه باید به مرد زنا کار زده شود و صد تازیانه به زن زنا کار. همچنین به مؤمنین آگاهی می دهد که در مورد این مجازات مبادا تحت تأثیر عواطف تان قرار بگیرید، مبادا دلتان رحم بیاید و بگویید با خوردن صد تازیانه دردش می آید پس یک مقدار از آن را اجرا نکنیم، که اینجا جای رحم نیست. می گوید مبادا در اینجا عواطف تان به هیجان بیاید و سبب شود که عملا تسامحی در اجرای این حد قائل شوید و به اصطلاح امروز یک وقت فکر نکنید این عمل، "غیر انسانی" است، نه، "انسانی" و می گوید این مجازات را در خفا انجام ندهید چون این مجازات برای این است که دیگران عبرت بگیرند. حتما یک جمعی از مؤمنین باید در موقع اجرای این مجازات حاضر و ناظر باشند و ببینند. مقصود این است که وقتی این حکم اجرا می شود باید به گونه ای اجرا شود که همه مردم آگاه شوند که فلان مرد یا زن زنا کار این حد درباره اش اجرا شد، نه اینکه مخفیانه اجرا شود، باید علنی اجرا شود.
خداوند در سوره نور آیه 2 می فرماید: «الزانیه و الزانی فاجلدوا کل واحد منهما مأه جلده و لا تأخذکم بهما رأفه فی دین الله ان کنتم تؤمنون بالله و الیوم الاخر و لیشهد عذابهما طایفه من المؤمنین» (نور/ 2)؛ «هر یک از زن و مرد زنا کار را صد تازیانه بزنید و نباید رأفت و محبت کاذب نسبت به آن دو شما را از اجراى حکم الهى مانع شود، اگر به خدا و روز جزا ایمان دارید! و باید گروهى از مؤمنان مجازاتشان را مشاهده کنند». می گوید: نباید رأفت و محبت کاذب نسبت به آن دو شما را از اجراى حکم الهى مانع شود. شدت عمل نشان می دهد، می گوید: اینجا جای رأفت و گذشت نیست. همین قدر که ثابت شد، دیگر حق گذشت نداری. در جمله بعد هم مخصوصا امر می کند که مبادا اجرای حکم حد مرد زنا کار و زن زنا کار را در پشت دیوارها و دور از چشم مردم انجام دهید. حتما باید در حضور مردم باشد و خبرش همه جا پخش شود تا بدانند اسلام در مسأله عفاف حساسیت فوق العاده دارد، چون اصل اجرای دستورهای جزائی برای تأدیب و تربیت اجتماع است. یک زنی زنا کند و محرمانه او را ولو اعدام هم کنند، اثری در اجتماع نمی بخشد.
در صدر اسلام هم، هر وقت چنین چیزی اتفاق می افتاد که البته کم هم اتفاق افتاده چون این قوانین را که اجرا می کردند زنا کم اتفاق می افتاد اعلام عمومی می کردند. بنابراین در مجازات زنا، علاوه بر خود مجازات، کیفیت اجرا نیز معلوم گردیده و حضور مردم لازم دانسته شده است «ولیشهد عذابهما طائفة من المؤمنین»، نور آیه 2 و باید گروهى از مؤمنان مجازاتشان را مشاهده کنند! و این حضور جز براى این که هدف باز دارندگى بهتر تأمین شود، ظاهرا دلیل دیگرى ندارد. دستور حضور جمعى از مؤمنان در صحنه مجازات برای این است که هدف تنها این نیست که گنه کار عبرت گیرد، بلکه هدف آن است که مجازات او سبب عبرت دیگران هم شود، و به تعبیر دیگر: با توجه به بافت زندگى اجتماعى بشر، آلودگی هاى اخلاقى در یک فرد ثابت نمى ماند، و به جامعه سرایت مى کند، براى پاکسازى باید همان گونه که گناه برملا شده مجازات نیز برملا گردد. و بدین ترتیب اساس پاسخ این سؤال که چرا اسلام اجازه مى دهد آبروى انسانى در جمع بریزد روشن مى شود، زیرا مادام که گناه آشکار نگردیده و به دادگاه اسلامى کشیده نشده است خداوند ستار العیوب راضى به پرده درى نیست اما بعد از ثبوت جرم و بیرون افتادن راز از پرده استتار، و آلوده شدن جامعه و کم شدن اهمیت گناه، باید به گونه اى مجازات صورت گیرد که اثرات منفى گناه خنثى شود و عظمت گناه به حال نخستین باز گردد.
اصولا در یک جامعه سالم باید تخلف از قانون با اهمیت تلقى شود، مسلما اگر تخلف تکرار گردد آن اهمیت شکسته مى شود و تجدید آن تنها با علنى شدن کیفر متخلفان است. این واقعیت را نیز از نظر نباید دور داشت که بسیارى از مردم براى حیثیت و آبروى خود بیش از مساله تنبیهات بدنى اهمیت قائلند، و همین علنى شدن کیفر ترمز نیرومندى بر روى هوس هاى سرکش آنها است. از نظر فقهى نیز اعلام عمومى براى حضور مردم در مراسم اجراى حد، مطلوب و شایسته است، بلکه حاکم حق دارد که مردم را امر کند که در این مراسم شرکت کنند. صاحب جواهر پس از ذکر این حکم مى گوید: دلیل این حکم علاوه بر روایاتى که بر آن دلالت دارند، این است که حضور مردم در مراسم اجراى حد، موجب بازدارندگى براى مجرم و براى دیگران خواهد بود و علاوه بر این، مصالح دیگرى دارد که به عنوان حکمت اجراى حد مى باشند. این بحث گرچه در مورد حد زنا گفته شده است، ولى ملاک آن در همه حدود وجود دارد و طبعا این حکم در همه حدود جریان دارد. آیه فوق که به صورت امر است وجوب حضور گروهى از مؤمنان را به هنگام اجراى حد زنا مى رساند، ولى ناگفته پیدا است که قرآن شرط نکرده حتما در ملاء عام این حکم اجرا شود، بلکه بر حسب شرائط و مصالح متفاوت مى گردد حضور سه نفر و بیشتر کافى است، مهم آن است که قاضى تشخیص دهد حضور چه مقدار از مردم لازم است. فلسفه این حکم نیز روشن است، زیرا:

* درس عبرتى براى همگان است و سبب پاکسازى اجتماع.
* شرمسارى مجرم مانع ارتکاب جرم در آینده خواهد شد.
* هر گاه اجراى حد در حضور جمعى انجام شود قاضى و مجریان حد متهم به سازش یا اخذ رشوه یا تبعیض و یا شکنجه دادن و مانند آن نخواهند شد.
* حضور جمعیت مانع از خود کامگى و افراط و زیاده روى در اجراى حد مى گردد.
* ممکن است مجرم بعد از اجراى حد به ساختن شایعات و اتهاماتى در مورد قاضى و مجرى حد بپردازد که حضور جمعیت موضع او را روشن ساخته و جلو فعالیت هاى تخریبى او را در آینده مى گیرد و فوائد دیگر.

Sources

Keywords