مقام والاى مادر در قرآن

نوع دستورهایى که اسلام به زن و مرد مى‏ دهد، در عین حال که یک راه مشترکى براى هر دو قائل است ولى راه مخصوص را هم از نظر دور نمى ‏دارد، وقتى احترام به پدر و مادر را بازگو مى ‏کند، براى گرامى داشت مقام زن، نام مادر را جداگانه و با استقلال طرح مى‏ کند. قرآن کریم مى‏ فرماید: «اما یبلغن عندک الکبر احدهما او کلاهما فلا تقل لهما اف و لا تنهرهما و قل لهما قولا کریما؛ اگر یکى از آن دو یا هر دو، در کنار تو به سالخوردگى رسیدند به آنها حتى «اوف‏» مگو و به آنها پرخاش مکن و با آنها سخنى شایسته بگوى.» (اسراء/ 23)
و در بخشى دیگر مى ‏فرماید: ما سفارش کردیم به انسان که احسان را نسبت‏ به پدر و مادر فراموش نکند: «و وصینا الانسان بوالدیه احسانا؛ و انسان را نسبت‏ به پدر و مادرش به احسان سفارش کردیم.» (احقاف/ 15) «و قضى ربک الا تعبدوا الا ایاه و بالوالدین احسانا؛ پروردگار تو مقرر کرد که جز او را مپرستید و به پدر و مادر خود احسان کنید.» (اسراء/ 23) و در جاى دیگر احسان به پدر و مادر را در کنار عبادت حق یاد مى ‏کند «ان اشکر لی و لوالدیک؛ شکر گزار من و پدر و مادرت باش.» (لقمان/ 14) اما با همه این تجلیل‏ هاى مشترک، وقتى مى‏ خواهد از زحمات پدر و مادر یاد کند، از زحمت مادر سخن مى ‏گوید، نه از زحمت پدر، آنجا که مى ‏فرماید: «و وصینا الانسان بوالدیه احسانا حملته امه کرها و وضعته کرها و حمله و فصاله ثلاثون شهرا» (احقاف/ 15) زحمات سى ماهه مادر را مى ‏شمارد، که: دوران باردارى، زایمان و دوران شیرخوراگى براى مادر دشوار است. و همه اینها را به عنوان شرح خدمات مادر ذکر مى‏ کند. قرآن کریم به هنگام یادآورى زحمات حتى اشاره ‏اى هم به این موضوع ندارد که: پدر زحمت کشیده است. بنابراین، آیات قرآن که در مورد حق شناسى از والدین آمده است‏ بر دو قسم است: یک قسم حق شناسى مشترک پدر و مادر را بیان مى ‏کند و قسم دیگر، آیاتى است که مخصوص حق شناسى مادر است، قرآن کریم اگر درباره پدر حکم خاصى بیان مى ‏کند فقط براى بیان وظیفه است، نظیر: «و على المولود له رزقهن و کسوتهن بالمعروف؛ خوراک و پوشاک مادران به طور شایسته به عهده پدر فرزند است.» (بقره/ 233) ولیکن هنگامى که سخن از تجلیل و بیان زحمات است، اسم مادر را بالخصوص ذکر مى‏ کند. خداوند در تبیین مقام والاى مریم (س) مى ‏فرماید: «و اذ قالت الملائکة یا مریم ان الله اصطفاک و طهرک و اصطفاک على نساء العالمین* یا مریم اقنتی لربک واسجدی وارکعی مع الراکعین؛ و هنگامى را که فرشتگان گفتند: اى مریم، خداوند تو را برگزیده و پاک ساخته و تو را بر زنان جهان برترى داده است. اى مریم، عبادت خدا کن و سجده کن و با رکوع کنندگان راکع باش.» (آل عمران/ 42-44) یعنى فرشتگان فراوانى با این بانو سخن گفته و او را از مقام اصطفایش با خبر کردند که تو صفوة الله، مطهره و در میان زنان عالم ممتازى، دائما به یاد حق باش، سجود، سجود و رکوع را فراموش مکن و از اهل رکوع باش.
و نیز بشارت حضرت مسیح (ع) را به او دادند: «اذ قالت الملائکة یا مریم ان الله یبشرک بکلمة منه اسمه المسیح...؛ و هنگامى که فرشتگان گفتند: اى مریم خداوند تو را به کلمه ‏اى از جانب خود که نامش مسیح، عیسى بن مریم است مژده مى‏ دهد.» (آل عمران/ 45) در فرهنگ وحى از زن به عظمت ‏یاد شده و اختصاصى به قرآن ندارد بلکه در انجیل، تورات و صحف خلیل الله نیز مطرح بوده است. با فرشتگان تکلم نمودن و بشارت آنها را دریافت کردن، سخن خویش را با آنها در میان گذاشتن و سخن آنان را شنیدن، اینها همه مواردى است که زن نیز همانند مرد در همه این صحنه‏ ها سهیم بوده و اگر پدر پیامبرى، با ملائکه سخن مى ‏گوید، مادر پیامبر نیز، با آنها گفتگو دارد.

Sources

Keywords