نگاهی به روایت اسلامی پیرامون علم خداوند

تعبیرات بسیار جالب و زنده ای در روایات اسلامی و از جمله نهج البلاغه در زمینه علم خداوند آمده است که نمونه هائی از آن را ذیلا می آوریم.

1- امیر مومنان علی(ع) درباره علم خداوند می فرماید: "یعلم عجیج الوحش فی الفلوات، و معاصی العباد  فی الخلوات، واختلاف النینان فی البحار الغامرات ، وتلاطم الماء بالریاح العاصفات" «خداوند صدای نعره وحوش را در دل کوهها و بیابانها می داند، همچنین معاصی بندگان را در خلوتگاهها، و آمد شد ماهیان را در دریاهای ژرف، و پیدایش امواج و چین و شکنهای آب را به وسیله تند بادها»!

2- در کلام دیگری می فرماید: "عالم اذ لامعلوم، ورب اذ مربوب، وقادر  اذ لا مقدور" «او عالم بود در آن زمانی که معلومی وجود نداشت، و پروردگاری بود در آن  زمانی که پرورده ای نبوده، و قادر و توانا بود در آن زمان  که مقدوری وجود نداشت»!

3- و در خطبه دیگری از آن حضرت می خوانیم: "قد علم السرائر، وخبر الضائر ، له الاحاطه بکل شیء، والغلبه لکل شی‌ء" «به تمام اسرار آگاه است، و از همه ضمائر و نهانها باخبر، به همه چیز احاطه دارد و برهمه چیز غالب است.»

4- در کافی در باب صفات الذات از امام صادق (ع) آمده است که فرمود: "لم یزل الله عزوجل ربنا والعلم ذاته ولا معلوم...... فلما  احدث الاشیاء و کان المعلوم ، وقع العلم منه علی المعلوم" «خداوند عزوجل پروردگار ما، پیوسته علم عین ذاتش  بود حتی در آن هنگام  که معلومی وجود نداشت، و هنگامی که اشیاء را ایجاد کرد و معلوم موجود نشد علم او بر معلوم  واقع گشت»! ممکن است این تعبیر اشاره به علم اجمالی قبل از حدوث اشیاء و علم تفصیلی بعد از آن باشد.

5- در حدیث دیگری آمده است که یکی از یاران امام ابوالحسن علی بن موسی الرضا (ع) نامه ای خدمتش  نوشت: "سل عن الله عزوجل  اکان یعلم الاشیاء قبل ان خلق الاشیاء و کونها او لم یعلم ذلک حتی  خلقها واراد خلقها وتکوینها ؟ فعلم ما خلق عند ما و ما کون عند ما کون، فو قع بخطه: لم یزل الله عالما بالاشیاء  قبل ان یخلق الاشیاء کعلمه بالاشیاء بعد ما خلق الاشیاء" «سئوال او درباره خداوند عزوجل بود که آیا موجودات را قبل از آفرینش و تکوین می داند؟ یا اینکه قبل از خلقت و اراده خلقت و تکوین آنها از آنها با خبر  است؟! امام (ع)  به خط خودشان در جواب چنین مرقوم داشتند: «خداوند همیشه به موجودات عالم بوده قبل از آنکه آنها را بیافریند همانند علم او به اشیاء بعد ازخلقت آنها.» تعبیرات دقیق و ظریقی که در این روایات آمده هر کدام اشاره به یکی از بحثهای علمی و منطقی است که در زمینه علم خداوند وجود دارد.

Sources

Keywords