محیط، یکی از عوامل سازنده در شخصیت انسان

یکی از عواملی که در ساختن شخصیت انسان اثر بسیار عمیق دارد، علاوه بر محیط محدود خانه و مدرسه، محیط وسیع اجتماع است. گرچه خانواده و آموزشگاه و کوچه و بازار و اجتماع، سه عامل نیرومند در ساختن شخصیت انسان است و آدمی خواه ناخواه  تحت تاثیر این سه عامل نیرومند قرار دارد ولی محیط اجتماعی که آخرین مرحله ساختن اخلاق و شخصیت آدمی است، به مراتب قوی تر از آن دو عامل است. بنابراین محیط پاک و سالم در شخصیت انسان اثر نیکوئی به جا می گذارد و برعکس، محیط  آلوده و فاسد، افراد را آلوده و فاسد بار می آورد.

قرآن مجید درباره تاثیر محیط روی صفات و اخلاق و تکوین شخصیت انسان، برای ما مثال می زند. قرآن هر موقع بخواهد درباره موضوعی مثال بزند نمونه بزرگ و مصداق  روشنی را اختیار می کند، قرآن در این باره به داستان زنان دو پیامبر نوح و لوط اشاره کرده می فرماید: "ضرب الله مثلا للذین کفروا امرأه نوح و امراه لوط کانتا تحت عبدین من عبادنا صالحین فخانتهما  فلم یغنیا عنهما  من الله  شیئا و قیل ادخلا النار مع الداخلین" (سوره تحریم/ آیه 10)، «خداوند بر کسانی که کافر شدند، زن «نوح» و زن «لوط» را مثال می زند آن دو ، همسران دو بنده فرمانبردار و نیکوکار ما بودند. آن دو ( زن) خیانت کردند و ( شوهران آنان) نتوانستند آنان را از عذاب الهی برهانند و به آنها گفته شد: با دیگر (دوزخیان) به آتش داخل شوید.»

اسلام بر پاکی جامعه از هر نوع فساد و انحراف تلاش می نماید، مثلا تاکید می کند بر اینکه انسان باید دوست خوب و شایسته ای برای خود انتخاب نماید زیرا معاشرت با نیکان یکی از مهمترین وسائل تربیت و تهذیب و پرورش فضائل اخلاقی و کسب شخصیت است. «کسی که خداوند خیر و سعادت او را می خواهد به او دوست شایسته می رساند، اگر فراموش شد، از او یاد می کند و اگر یاد کرد او را یاری می دهد.» باز فرمود: «از همه سعادتمندتر آن کسی است که با مردم نیک و بزرگوار معاشرت کند». «انسان بر دین دوست و همنشین خویش است»

علی (ع) در نامه خود به حارث همدانی توصیه کرده است: «از رفاقت با کسانی که افکار آنان خطاء و اعمال آنها ناپسند است، برحدر باش زیرا انسان بر روش دوستش، خو می گیرد و به افکار و اعمال وی عادت می کند.» و نیز فرمود: «از مصاحبت با مردم شریر و فاسد بپرهیز که طبیعت تو به به طور ناآگاه، بدی و ناپاکی را از طبع منحرف او می دزد و تو از آن بی خبری.». « کسی که با رفیق بد همنشین شود سالم نمی ماند و سرانجام به ناپاکی آلوده می شود.»

عدی بن زید در این باره می گوید: «از شخصی سوال نکن بلکه در این باره از دوست او بپرس زیرا هر فردی از همنشین خود پیروی می کند. وقتی در میان گروهی به سر می بری با افراد برگزیده مصاحبت کن و با افراد پست همنشین مباش، که تو هم پست می گردی.»

برای همین هدف، در اسلام امر به معروف و نهی از منکر مقرر شده است و کار مسئولان این امر، تطهیر و پاک نگهداشتن جامعه از فساد و آلودگی است و همچنین در اسلام، از تظاهر به گناه شدیدا نهی شده است، برای اینکه تظاهر به گناه اهمیت آن را در نظر ها کم می کند و از نفرت  آن می کاهد و روح را برای پذیرفتن آن آماده می سازد.

پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله وسلم در این باره فرموده است: «گناه اگر در پشت پرده و پنهانی انجام بگیرد ضرر آن تنها به خود گناهکار برمی گردد ولی اگر آن را آشکارا و در انظار مردم  انجام دهد و کسی هم از او اظهار تنفر نکند، ضرر آن به همه می رسد.»

Sources

Keywords