متون مقدس دین کنفوسیوس

میان نه دینی که بنیانگذاران آنها افراد معینی بوده اند، دین کنفوسیوی، از این جهت که بنیانگزار آن مولف نیز بود، استثناء است. البته گفته شده که بخشی از اوستا را نیز خود زرتشت نوشته است. همچنین می گویند متن کوچک تائوته کینگ نگارش لائوتسه است. با وجود اینکه کنفوسیوس هیچ فکر، اسلوب و یا تجربه جدیدی را به دین موروثی سرزمین خویش اضافه نکرد، خدمت بسیار مهمی در ارائه مجموعه ای از نوشته ها که عملا «کتب مقدس» دین کنفوسیوسی به حساب می آیند انجام داد. بدون این نوشته ها، نظام دینی قدیم چین احتمالا نمی توانست برای متجاوز از بیست و پنج قرن متوالی نفوذ و گسترش خود را با چنین صلابتی حفظ کند. با وجود این، حتی در مورد این سرمایه داری ادبی در تاریخ مذهبی چین، نمی توان کنفوسیوس را مولف یا متفکری مبتکر دانست. نخستین گروه از متون مقدس دین کنفوسیوسی، که احتمالا پنج و یا شش متن قدیمی بوده و در حقیقت تنها همینها را می توان به خود کنفوسیوس نسبت داد، همگی تالیفاتی هستند که مشهود است کنفوسیوس آنها را ویراستاری و یا مقابله کرده است. در واقع تنها یکی از این متون است که اصلات دارد و آن کتاب چون چیو و یا «بهار و خزان» است که در حقیقت صرفا شرح وقایع ایالت محلی خود وی به نام ایالت لو است. گروه دوم، با نام چهار کتاب سوشو، متونی هستند که پیروان گوناگون بلافصل و یا بعدی وی درباره شخص او و یا نظریاتش تالیف کرده اند.

پنج (یا شش) متن باستانی قانونی
1- قانون تاریخ، شوکینگ یا شوچینگ مروری بر تاریخ چین
کتاب شوچینگ؛ شامل گزارشهاى تاریخى کنفوسیوس از دودمان هاى باستانى چین است که به یکصد سند مى رسد. دوره زمانى این اسناد به سالهاى قرن بیست و چهارم قبل از میلاد تا قرن هشتم قبل از میلاد مربوط است. علت جمع آورى این اسناد توسط کنفوسیوس ‍ این بود تا شاگردان درباره علت هاى برخاستن و از میان رفتن دودمان ها از حقایق آگاه شوند. از یکصد سندى که او تدوین کرد، تنها بیست و هشت تاى آنها اکنون در کتاب تاریخ مانده اند.

2- قانون شاعری، شی کینگ (شی چینگ): یک جنگ دینی و دنیوی
شی چینگ یا کتاب شعر یا کتاب سرودها، مجموعه اى از شعرهاى رایج در میان مردم است که در پانصد سال میان آغاز دودمان جو (قرن دوازدهم ق. م ) و دوره بهار و پائیز (قرن هشتم یا ششم ق. م ) نوشته شده اند. کنفوسیوس 305 شعر از میان بیش از 3000 قطعه شعر دست چین کرد و آن ها را زیر چهار عنوان دسته بندى کرد:
الف؛ شعرهائى درباره بستگى میان زن و مرد.
ب؛ شعرهاى درست پندار کوچکتر، براى جشن هاى معمولى.
ج؛ شعرهاى درست پندار بزرگتر، براى جشن هاى دولتى.
د؛ شعرهاى قربانى براى رقص هاى معبد و نمایش عمومى.
این قطعه ها تعلیم بنیادى کنفوسیوس را که با شعر به شاگردانش ‍ مى آموخت، در برداشتند.

3- قانون تغییرات، آی کینگ (یى چینگ): نظام غیبگویی (فالگیری)
محتواى کتاب یى چینگ یک دستگاه خیالى فلسفه است که بر بنیاد هشت سه خطى نهاده شده است. این هشت سه خطى ساخته ترکیب ها یا آرایش هاى سه گانه یک خط پیوسته و یک خط بریده است که یکى از آنها لزوما دوباره آورده مى شود، تا یک سه خطى ساخته شود. گفته شده است که این هشت سه خطى از زمان شهریارى فوشى (2852 ق. م ؟) به وسیله نشانه هاى اسرار آمیزى بر پشت سنگ پدید آمده است. بنابر کتاب تغییرات، جهان از یین و یانگ ساخته شده است. خط پیوسته نماینده یانگ است و خط بریده نماینده یین. این ها نیروهاى دوگانه طبیعت اند. یانگ نر و یین ماده است. پس این دو، آسمان و زمین، خورشید و ماه، روشنى و تاریکى، زندگانى و مرگ اند. کنفوسیوس به این سه خطى ها ده بال افزود و در نتیجه هشت سه خطى را به شصت و چهار شش خطى گسترش داد. فرض مى شد که هر شش خطى نماینده رمزى یک یا بیش از یک نمود جهان، خواه طبیعى خواه انسانى، است. براى نمونه: شش خطى یه از ترکیب یک سه خطى به معناى باد، چوپ و نفوذ کردن و یک سه خطى به معناى تندر، حرکت و رشد ساخته شده است. پس، شش خطى یه، از بالا رمز نفوذ چوب و از پائین رمز رشد را نشان مى دهد.

4- کتاب آیین ها، لی کی (لى چى): گزبده ای از آداب معاشرت
کتاب لى چى یا آئین ها نمودار صورت کردار اجتماعى؛ دودمان هاى شاهى و مردم چین باستان مى باشد.

5- کتاب بهار و پاییز [سالنامه بهار و پائیز]، چون چیو: تاریخ محلی ایالت لو
کتاب چون چیو یک گزارش ‍ گاه شمارى پیشامدهاى مهم ایالت لو است از نخستین سال پادشاهى یین شاه (722 ق. م ) تا چهاردهمین سال پادشاهى آى شاه (481 ق. م ). نام این سالنامه (بهار و پائیز) از این سنت کهن گرفته شده است که بنابر آن، پیش از هر فهرستى که آن پیشامد خاص در آن رخ داده بود، سال، ماه، روز و فصل آن آورده مى شد. سالنامه از بهار آغاز مى شود و سپس ‍ تابستان و پائیز و زمستان را در بر مى گیرد. این کتاب به یک یادداشت روزانه مى ماند که در آن همه پیشامدها، چه بزرگ و چه کوچک، چون دانه هاى تسبیح به یک رشته روزها کشیده شده اند. کنفوسیوس همه بدى ها، عیب ها و هرزگى هاى آن زمان را بى آن که در آن دست ببردگزارش مى دهد، و در نتیجه گیرى هایش، هیچ از ستایش یا سرزنش دریغ نمى کند. همین داورى ها، فلسفه تاریخ او را آشکار مى کند، و همچنان که انتظار مى رود، این فلسفه تاریخ آموزنده است. مایه بنیادى سالنامه برپا داشتن هنجارهاى حکومت نیک، بازگرداندن فرمانروایان غاصب به جاهاى خاصشان و محکوم کردن وزیران بدرفتار است، تا از علت صلح و یگانگى جهانى هواخواهى شود. از این گذشته، چون سالنامه بهار و پائیز یک مجموعه پیشامدهاست، دستور علم سیاست چین است. در فهرست دیگری، کتاب هسیائوکینگ یا تقوای فرزندی که بیان خاصی از فضیلت فرزندی است نیز بر پنچ کتاب فوق اضافه شده است.

کتب اربعه
1- «آموزش کبیر»، تاهسیو: تعلیماتی در مورد تقوا
2- «مرام میانه»، چون یونگ: میانه روی کامل
3- «جنگ ادبی»، لون یو: مجموعه گفتار کنفوسیوس
4- «منسیوس»، منگ تسه: آثار مفسر بزرگ دین کنفوسیوسی
هرگز هیچ گونه نظریه ای کلامی در مورد الهام یا اصالت فوق طبعی این نه یا ده کتاب ابراز نشده است. با این وجود، این کتب عملا به عنوان تنها عوامل مهم سازنده شخصیت آرمانی یک فرد چینی و نگاهدارنده چنین شخصیتی موثر بوده اند. بعدها آثار مهم دیگری نیز رد زمینه اخلاق فلسفی نوشته شده است. از جمله آثار موه تی (در قرن پنجم پیش از میلاد)، وانگ چونگ (قرن اول میلادی) و در آخر چوهسی (سالهای 1130 تا 1200 میلادی). اما هیچ کدام از این آثار به اندازه آثار خود کنفوسیوس و یا آنچه درباره وی نوشته شده موضوع مطالعه، از بر کردن، نقد و اظهارنظر و در آخر امتحان برای اشغال پستهای مهم دولتی نبوده است.