کتاب المباحثات

یکی از کتاب های ابوعلی سینا می باشد که به زبان عربی تألیف یافته است. این کتاب در بردارنده هفت مباحثه ابن سینا با موضوع فلسفی می باشد. کتاب مباحثات شیخ شبیه به کتاب تعلیقات وی می باشد و تالیف آن به واسطه سوال و جواب هایی بوده که بین ابوعلی سینا و شاگردانش صورت گرفته است. مشهور این است که سوال کننده بهمنیار بن نرزبان شاگرد شیخ بوده اما از خلال مباحثات معلوم می شود که علاوه بر بهمنیار ابی منصور بن زیله در طرح سوالات یا جمع آن با بهمنیار مشارکت داشته است. اما قرائنی وجود دارد که شخص سومی را هم در این دایره وارد می سازد زیرا در مباحثه سوم آمده: «هذا الجواب من بابه الشیخ الکرمانی» که گویا این مباحثه در جواب اعتراض کرمانی است بر برهانی که شیخ در اثبات نفس به آن اعتقاد دارد.

معرفی اجمالی نویسنده:
ابوعلی حسین، فرزند عبدالله بن سینا و معروف به ابن سینا، لقبش شرف الملک و شیخ الرئیس، فیلسوف، طبیب، شاعر، ریاضی دان و منجم ایرانی و مشهورترین دانشمند اسلامی و از بزرگترین دانشمندانی که تاکنون در عالم بوده اند. او در سال 370 هـ ق، در شهری از توابع بخارا متولد شد. در بخارا که آن زمان، پایتخت سامانیان بود، منطق، طب و ریاضیات را یاد گرفت. به دلیل استعداد زیاد و هوش سرشارش، توانست خیلی زود در موضوع های مختلف، شهرت علمی پیدا کند. در سن 17 سالگی، نوح ابن منصور سامانی را معالجه کرد و این امر باعث شد که مشهور شود و از همین رو به کتابخانه سلطنتی راه پیدا کرد. خودش می گوید: کتاب هایی که من در آنجا دیدم، کسی حتی نام آنها را نشنیده بود، آنها را خواندم و از آن بهره مند شدم و وقتی 18 ساله شدم از همه آن علوم، فارغ شدم. ابن سینا گرچه فیلسوفی بزرگ بود ولی از طرفی پزشکی پر مشغله و نفوذ کامل سیاسی داشت و به عنوان یک وزیر، به شاهزادگان حامی خود، خدمت می کرد. سال 403 هـ ق، کتاب "قانون در طب" خود را نوشت. در دوران زندگیش که بیشتر با حکومت غزنویان رو به رو بود، در شهرهای مختلفی مسافرت و خدمات گوناگونی ارائه داد تا اینکه بعد از مرگ شمس الدوله دیلمی جانشین او "سماء الدوله" چند ماه او را به زندان انداخت ولی ابوعلی سینا بعد از آزادی از زندان، به اصفهان رفت و آنجا بسیار مورد احترام بود و همانجا به تدریس و تألیف پرداخت و در واقع، چهارده سال آخر زندگی پر بار خود را در اصفهان گذراند و سرانجام در سفری که با "علاء الدوله" به همدان رفت در سال 428 هـ ق، در سن 58 سالگی، دارفانی را وادع کرد. (برای آگاهی از زندگی کامل او به منابع مربوطه مراجعه شود).

امتیازات کتاب:
این کتاب از چند جهت حائز اهمیت می باشد: اولا از آنجا که مباحثات بین شیخ و شاگردانش صورت می گیرد تکلفاتی که مولفین مقید به آن می شوند در آن دیده نمی شود و به روحیه واقعی شیخ از میان این گفتگوها می توان پی برد. به عنوان مثال اعتماد شدید ایشان به آرای خود وشدت غضب شیخ بر معترضین بر اقوالش به خوبی معلوم است. ثانیا از آنجا که در شأن شیخ نیست که در اثبات سخنش به آراء دیگران استناد کند به همین خاطر مباحثات وی خالی از ذکر اقوال مختلف است به همین خاطر خواننده به آسانی رای و مقصود حکیم ابوعلی سینا را در می یابد. ثالثا شیخ در مواردی که اطلاعاتی درباره مطلب ندارد به صراحت اظهار عجز می نماید و این چیزی است که در کمتر کتابی دیده می شود.