بیعت رضوان

تأخیر نماینده پیامبر گرامی (ص)، موجی از اضطراب و هیجان در میان مسلمانانی که برای فریضه ی عمره آمده بودند، پدید آورد، پیامبر برای آزمودن پایه ی ایمان و ایثار یاران خود، و تحریک احساسات پاک آنان در زیر سایه ی درختی نشست، و از یکایک آنها پیمانی گرفت که تا آخرین نفس از دین و آیین و پیامبر خود دفاع کنند، این همان پیمانی است که در سوره ی «فتح» از آن سخن به میان آمده و آیاتی دراین مورد وارد شده است چنانکه می فرماید: «إن الذین یبایعونک إنما یبایعون الله یدالله فوق أیدیهم فمن نکث فإنما ینکث على نفسه و من أوفى بما عاهد علیه الله فسیؤتیه أجرا عظیما؛ به درستى آنهایى که با تو بیعت مى کنند جز این نیست که با خدا بیعت مى کنند چون دست خدا بالاى دستشان است بنابراین هر کس بیعت خود را بشکند علیه خودش شکسته و هر کس وفا کند به عهدى که با خدا بر سر آن پیمان بسته خداى تعالى خیلى زود پاداش عظیمى به او مى دهد.» (فتح/ 10)
«لقد رضی الله عن المؤمنین إذ یبایعونک تحت الشجرة فعلم ما فی قلوبهم فأنزل السکینة علیهم و أثابهم فتحا قریبا؛ خداى تعالى آن روز که مؤمنین در زیر آن درخت با تو بیعت کردند از ایشان راضى شد چون از نیات درونیشان آگاه بود و به همین جهت آرامشى بر آنان نازل کرد و به عنوان پاداش، فتحى نزدیک روزیشان کرد.» (فتح/ 18)
این بیعت گذشته بر اینکه احساسات مسلمانان را بر ضد دشمن در سرزمین دور از وطن تحریک کرد و آنان را بر ضد دشمن بسیج نمود، آوازه آن در میان دشمن پیچید و آنان را مصمم ساخت که از در مسالمت وارد شوند، و خشونت را کنار بگذارند در غیر این صورت باید ضایعات و تلفات سنگینی را متحمل گردند و با گروهی جان بر کف روبرو شوند تا نکشند و یا کشته نشوند دست از کارزار برنمی دارند. از این جهت فورا «عثمان» را آزاد کردند و آخرین نماینده ی خویش را با اختیاراتی به نام «سهیل بن عمره» به سوی پیامبر گرامی (ص)، گسیل داشتند.

اطاعت پیامبر گرامی (ص)، و تجدید بیعت
شکی نیست که اطاعت پیامبر گرامی (ص)، از واجبات اسلامی است تا آنجا که قرآن اطاعت او را در کنار اطاعت خدا قرارداده می فرماید: «یا أیها الذین آمنوا أطیعوا الله و أطیعوا الرسول و أولی الأمر منکم؛ خدا را اطاعت کنید و پیامبر را و صاحبان فرمان از خویش را نیز اطاعت کنید.» (نساء/ 59) حال سؤالی که در اینجا مطرح است، این است که در این صورت «بیعت» چه لزومی داشت؟
پاسخ این سؤال روشن است وجوب اطاعت پیامبر مسئله ای است و تحریک احساسات نسبت به چنین تکلیف مسئله ای دیگر، پیامبر گرامی (ص)، باید در شرایط حساس؛ شرایط عمل به تکالیف الهی را فراهم سازد تا همگان در آن لحظات بر آن تکلیف عمل نمایند. بنابراین هدف از اخذ پیمان تأکید بر همان اطاعتی بود که وحی الهی از پیش آن را بیان نموده بود. بیعتی که پیش از هجرت، مسلمانان با پیامبر گرامی (ص)، می کردند به خاطر اینکه هنوز حدود وظایف مسلمانان نسبت به او روشن نبود، کاملا جنبه ی تأسیسی داشت، یعنی خود بیعت عاملی بود که اطاعت را بر آنان لازم می ساخت در حالی که بیعت با پیامبر پس از هجرت بسان بیعت با امام معصوم همگی جنبه ی تأکیدی دارد هدف تأکید بر اطاعتی است که وحی الهی بر آنها لازم ساخته است.