سخنان امام علی علیه السلام در باب مالیات

یکی از مهمترین مسائل در امور حکومتی، مسأله مالیات می باشد که اگر برنامه ریزی مناسب برای آن صورت نگیرد. سرانجامش نارضایتی مردم و ناپداری دولت می شود. در نامه امیرالمؤمنان علی (ع) به مالک در این مورد چنین آمده است:
«امر مالیات را به گونه ای تحت نظر بگیر که حال پرداخت کنندگان آن را اصلاح نماید، زیرا اصلاح حال دیگر مردم در اصلاح مالیات و پرداخت کنندگان آن است، و برای دیگر مردم مصلحتی نیست جز با اصلاح حالت پرداخت کنندگان مالیات. زیرا همه مردم تحت کفایت مالیات و پرداخت کنندگان آن می باشند.
مالکا، نظرت در آباد کردن زمین بیشتر و رساتر از توجه به گرفتن مالیات باشد، زیرا مالیات بدون آبادی قابل دریافت نیست و هر کس بدون آباد کردن زمین مالیات مطالبه کند و شهرها را خراب و بندگان خدا را به هلاکت رسانده و روزگار زمامداری او به طول نمی انجامد مگر اندکی، اگر پرداخت کنندگان مالیات از سنگینی آن و یا از آفتی شکایت داشتند، و یا اگر از قطع شدن آب یا کمی باران یا عروض دگرگونی بر زمین زراعت به سبب غرق شدن در سیل یا از اخلالی که بی آبی به آن زمین وارد آورده باشد در این مواقع باید به قدری از مالیات تخفیف بدهی که امید اصلاح شدن امر آنان را داشته باشی و هرگز آن تخفیفی که برای اصلاح وضع آنان انجام دادی بر تو سنگین نیاید زیرا این نوعی ذخیره است که نفع آن در آباد کردن شهرهایت و زینت بخشیدن زمامداریت به تو خواهد برگشت.
به اضافه اینکه ستایش نیکوی آنان را به تو جلب نموده، و به اجرای عدالت در میانشان مسرور خواهی گشت و در برابر ذخیره نیکوئی که از آسایش دادن به آنان اندوخته ای از قدرت اضافی آنان بهره مند خواهی گشت. (همچنین) از اطمینانی که به سبب دادگری و محبت و مدارا با آنان برای تو دارند برخوردار خواهی بود.
پس چه بسا حوادثی که پیش آید اگر پس از آن همه عدل و محبت و مدارا به آنان رجوع کنی و از آنان کمک بخواهی با کمال دلخوشی آن حوادث را تحمل نموده و تو را یاری خواهند نمود زیرا آبادی نعمتی است که هر باری به دوشش بنهی آن را خواهد کشید و جز این نیست که ویرانی زمین ناشی از هلاکت مردم آن است و سبب فلاکت مردم روی آوردن کارگزاران به مال اندوزی و بدگمانی (ناامیدی) از دوام حکومتشان و عبرت نگرفتن از حوادث روزگار و جریانات اجتماعی و سیاسی اقوام و ملل گذشته است.»
آنچه از این بیان نورانی دریافت می شود این است که دوام حکومت در مهربانی و عدالت حاکم است و مالیات هم یکی از عواملی است که اگر صحیح انجام شود محبت متقابل بین مردم و مسئولان را در پی دارد.