ابعاد عقیدتی انتظار

در انتظار عظیم و شکوهمند، شیعیان ابعاد استوار مکتب نیز حضوردارد، هم ابعاد عقیدتی و هم ابعاد عملی. ابعاد عقیدتی انتظار عبارتند از:

1- بعد توحید
یکی از ابعاد مهم انتظار، که پیوسته باید مورد توجه باشد، بعد توحیدی آن است. انتظار، در ماهیت خود، انسان منتظر را متوجه مبدا عالم، و خدای جهان، و سرچشمه همه هستها و هستیها می کند. انسان منتظر، همواره، چشم به راه فرجی است که به قدرت مطلقه الاهی تحقق خواهد یافت. منتظران، چشم به راه «مهدی» هستند. مهدی کیست؟ بنده خدا، و خلیفه خدا، و ولی خدا در زمین، که به قدرت خدا زنده است، و مشغول عبارت خدا، و غرق در خدا، و واسطه گرداندن اوضاع جهان است، و روزی به امر خدا، برای استقرار بخشیدن به دین خدا، و نجات جامعه بشری، ظاهر خواهد شد. این بعد توحیدی انتظار، و توجه به خدا و طلب فرج از درگاه خدا، از مهمترین اصول این اعتقاد و باور است. منتظران باید، همیشه، متوجه درگاه کبریای الاهی باشند، و روی دل به سوی خدا کنند، و از پیشگاه لایزال، طلب گشایش و فرج نمایند. این تعلیم را پیشوایان یاد کرده اند. پیامبر اکرم (ص) می فرماید: «افضل اعمال امتی، انتظار الفرج من اله- عز و جل؛ بهترین اعمال امت من، انتظار رسیدن فرج است از نزد خدای عزیر جلیل.»
علی (ع) می فرماید: «افضل عباده المومن، انتظار فرج الله؛ بهترین عبادات مؤمن، چشم به راه فرج خدایی داشتن است.»

2- بعد نبوت
بعد دیگر انتظار، توجه به پیامبران و مکتب پیامبران، و تجدید عهد با آنان است، و همچنین توجه به مقام هدایت پیامبراکرم (ص). منتظران، چشم به راه کسی هستند که در او صفات و آثار پیامبران گرد آمده است، و هنگامی که ظاهر گردد، آن آثار در او دیده خواهد شد. هرکس دوست دارد آدم، و شیث؛ و نوح، و ابراهیم، و موسی، و عیسی، و داود، و سلیمان، و یوسف (ع) و... و محمد (ص) را ببیند، می تواند آنان را در «مهدی» ببیند.
او می آید تا آرمان پیامبران را تحقق بخشد، و تا دین خدایی را بگستراند؛ و ندای توحید را به همه سوی ببرد. مهدی، از اهل بیت پیامبر است. او فرزند فاطمه (ع)، نواده محمد (ص) است. او فرزند علی (ع) و حسین (ع) است. او دوازدهمین وصی و جانشین پیامبر است. چون ظاهر گردد، پرچم پیامبر را در دست گیرد، و به سنت پیامبر عمل کند. نخستین اصحاب او 313 تن خواهند بود، به شماره اصحاب پیامبر در جنگ «بدر» پیامبر اکرم، از آمدن او خبر داده، و درباره او بسیار سخن گفته است. چون او آشکار گردد، دین جدش پیامبر را رواج دهد و حاکم سازد.
بنابراین اینها همه، توجه دادن به اصل نبوت، و تاکید بر مقام پیامبر اکرم است. همه یاد کردن اعتقادی و مکتبی پیامبری و پیامبران است. در احادیث نیز، به این مسائل اشاره شده است، و به طور دقیق، رابطه مسئله مهدی و غیبت و انتظار، و رابطه ایمانی منتظر مهدی، با نوبت و پیامبری، ذکر گشته است، از جمله در این سخن امام جعفر صادق (ع) که در کتاب «المحاسن» و «بحارالانوار» آمده است. «هر کس از  شما، در حال انتظار ظهور حاکمیت دین خدا درگذرد، مانند کسی است که در خدمت قائم باشد، و در خیمه او.... نه بلکه مانند کسی است که در رکاب قائم بجنگد، نه به خدا سوگند، بلکه مانند کسی است که در رکاب پیامبر (ص) شهید شده باشد.»

3- بعد قرآن
امر مهم دیگری که هر منتظری باید متوجه آن باشد، کتاب خدا و قرآن کریم است. مهدی، زنده کننده همه احکام قرآن است. انسان منتظر، همواره این آرمان را در دل زنده می دارد، که روزی با ظهور جهانگیر مهدی آل محمد (ص) و آخرین خلیفه آورنده قرآن، احکام قرآن جاری شود، و قرآن در سراسر جهان حاکمیت یابد، و کتاب آسمانی، برنامه زندگی انسان زمینی گردد چنانکه این موضوع، در احایث بسیار آمده است. بدینگونه، توجه به قرآن کریم و نورانیت و هدایت قرآن نیز، جزء مسائل عمده انتظار است.

4- بعد امامت
اعتقاد به امامت نیز در انتظار به خوبی روشن است مهدی، وصی صد یقین، و خاتم ائمه طاهرین است. امامان پیشین، یکایک او را یاد کرده اند. او فرزند آنان، و یادگار ایشان، و ادامه دهنده راه آنان است. مهدی، مظهر قائم جاری امامت است، و قطب نمای حرکت در اقیانوس بزرگ هستی، و مشعل راه حیات و تکلیف. وجود مهدی، و انتظار ظهور او، بزرگترین تاکید است بر اصل اعتقادی امامت و رهبری. این امر در قرآن نیز یاده شده است، و ادامه آن، در «سوره قدر» مطرح گشته است.
در احایث نیز تاکید بسیار شده است بر شناخت امام و خط امامت، در دوران غیبت. امام صادق (ع) می فرماید: «امام خود را بشناس! اگر امام را شناختی، چه ظهور، زودتر اتفاق یا دیرتر، به تو زیانی نمی رساند.»
همچنین در احایث و تعالیم ائمه طاهرین (ع) تاکید شده است بر اینکه در عصر غیبت راه امامان را بپیمایید، از تعالیم و احکام آنان پیروی کنید، به تولای آنان (قرار گرفتن در خط آنان و دوستان و پیروان آنان) چنگ در زنید، و از دشمنان و مخالفان و قرار گرفتن در خط مخالفان تبرا جویید، و کناره گیرید.

5- بعد عدل
بعد عدل و دادگری، و توجه به آن نیز در مسئله انتظار، بسیار روشن است. انتظار مهدی، انتظار ظهور عدل است، عدل جهانی، عدل آفاقی و انفسی مهدی مظهر اسماء الاهی است، از جمله این دو اسم مبارک: «یا عدل یا حکیم» مهدی تجسم اعلای حق، و تحقق والای عدل است. اوست که جهان آکنده از بیداد را آکنده از داد می سازد، و عدل خدایی را در همه جا و همه سوی سرایت می دهد. و او مظهر دادگری فراگیر است. به طور کلی، تداعی موضوع عدل و عدالت و جهانگیر شدن آن؛ از انتظار، جزء بدیهیات است. انتظار یعنی چشم به راه امامی داشتن که چون بیاید جهان را از عدل و داد مملو سازد از آن پس که از ظلم وجود مملو شده باشد.

6- بعد معاد
معاد، بازگشت انسان به نزد خدا، و ورود به جهان پایدار، و شروع زندگی اصلی و حیات خالص است. مرگ دروازه این است راه است. انسان از هنگام احتضار (یعنی حاضر شدن مرگ و رسیدن مقدمات مرگ) در جریان حیات بعدی خویش قرار می گیرد، و عالم دیگر او آغاز می گردد انسان با مرگ، هست می شود، از هستی مخلوط و ناقص و ناپایدار، به هستی خالص و کامل و پایدار منتقل می گردد. از قطار سریع السیر زندگی در این جهان؛ به ایستگاه رسیدگی به کارنامه دوران سفر پا می نهد، و سپس وارد شهر زندگی همیشگی می شود. دوران حیات انسان، یک کلاس است و یک امتحان، مرگ اعلام ختم جلسه امتحان است رستاخیز، روز نمره خوانی است و اعلام نتیجه....
به هر حال، در امر انتظار، اصل اعتقادی بسیار مهم «معاد» و بازگشت مسئولانه به نزد خداوند، همواره حضور دارد. این حضور در سه جهت نمودار است:
جهت اول: اینکه مهدی (ع) به هنکام ظهور ستمگاران را کیفر می دهد، و ظالمان را به سزای اعمال خود می رساند، و مؤمنان را عزیز می دارد، و رحمت الاهی را به سزاواران می چشاند. و این خود نمونه ای است از چگونگی معاد و رستاخیز.
جهت دوم: اینکه به هنگام ظهور مهدی، گروهی از پاکان و پلیدان به جهان بازمی گردند، و به تعبیر قرآن کریم: از هر امتی، دسته ای را باز می گردانیم. «ویوم نخشرمن کل امه فوجا؛ و آن روز كه از هر امتى گروهى از كسانى را كه آيات ما را تكذيب كرده ‏اند محشور مى‏ گردانيم.» (نمل/ 83) و این خود قیامت صغرایی است، و نشانه ای است برای قیامت کبری.
جهت سوم: اینکه ظهور مهدی (ع)؛ از«اشراط ساعت» است، یعنی: علائم قیامت. یکی از علائم و نشانه های حتمی قیام قیامت و فرارسیدن رستاخیز، ظهور مهدی (ع) است و مهدی پیش از قیامت می آید، و تا او نیاید و حکومت عدل را در جهان برپای ندارد، عمر جهان به سر نمی رسد، و قیامت برپا نمی گردد.
بدینسان می نگریم که مسئله انتظار موعود، روابطی بسیار عمیق با اصل اعتقادی معاد دارد. و بدینسان می نگریم که «انتظار» شاخص منور ابعاد عقاید حقه است.