نعمت مورد سؤال در روایت امام رضا علیه السلام

بزرگترین لطف الهی به انسان، پس از خلقت او، هدایت اوست، هدایتی از منشأ نور و حقیقت، و به منشأ نور و حقیقت. و این خود بالاترین مرتبه لطف است که خدای بزرگ برای بشر، راهنمایانی از سنخ انسان هادی فرستاده است (که خود «مهدی» و هدایت شده اند به وسیله خداوند، و به همه حقیقتها رسیده اند، و مطهرند و در آنان نقصی و جهلی متصور نیست)، نه از سنخ انسان هابط، که خود گرفتار ظلمات باشد و نیازمند هدایت و نجات.
خدای بزرگ پنج چیز برای هدایت بشر قرار داده است که «پنج رکن هدایت» (ارکان خمسه هدایت) اند، و این هر پنج در ارتباط با هم باید باشند تا هدایت کامل حاصل شود و این پنج چیز همه از سنخ «نورند»:
1- فطرت.
2- عقل.
3- وحی (کتاب آسمانی)
4- حامل وحی (پیامبر).
5- شارح وحی (وصی پیامبر).
و این انسان هادی (پیامبر یا امام) است که فطرت را متجلی می سازد، و به کار گیری درست عقل را می آموزد، و وحی را می آورد و آن را تفسیر می کند.
این لطف بزرگ همان است که خداوند در قرآن کریم آن را نعمت (نعیم) شمرده است، نعمتی بس عظیم و با اهمیت که در روز رستاخیز از آن خواهند پرسید، و از چگونگی برخورد ما با آن نعمت و استفاده ما از آن جویا خواهند شد، و ما را بر کوتاهی و تقصیر در این باره مواخذه خواهند کرد. و الحق، همین است آن نعمت عظمی و رحمت کبری، نعمت هدایت به شناخت راستین و علم صحیح و عمل صالح، که جز این هیچ حاصل ارجمندی نمی توان برای حیات پررنج انسانی تصور کرد.
راویان از ابراهیم صولی روایت کرده اند که گفت:
روزی در خدمت حضرت امام علی بن موسی الرضا (ع) بودیم. امام فرمود: «در این دنیا، نعمتی که به واقع نعمت باشد، وجود ندارد.» یکی از فقیهان اهل سنت که به مجلس امام حاضر می شد و در آن روز نیز حضور داشت گفت: «خداوند (عز و جل) در قرآن می فرماید: «ثم لتسئلن یـومئذ عن النعیم؛ از شما در روز بازپرس از نعمت خدا خواهند پرسید.» (تکاثر/ 8) و این نعمت، در دنیا، آب خنک است.» امام رضا (ع) بر سر آن فقیه فریاد کشیده فرمود: «شما، قرآن را اینگونه تفسیر کردید! شما، این نعمت را به چند بخش تقسیم نمودید، گروهی گفتند: آب خنک است. گروهی گفتند: خوراک خوب است. گروهی گفتند: خواب خوش است. همانا پدرم نقل می کرد که روزی این تفسیرها درباره آیه در نزد پدرش امام جعفر صادق نقل شد، آن امام بر سر خشم آمد و فرمود: خدای (عز و جل) از این نعمتها که در دنیا به مردمان عنایت فرموده است سؤال نخواهد کرد، و منتی برای آنها برکسی نخواهد گذاشت. منت گذاشتن برای نعمت و عطا، از مخلوق قبیح است تا چه رسد به خالق. آن نعمت [که در قرآن ذکر شده است]، دوستی و محبت اهل بیت پیامبر [انسانهای هادی] است و پیروی از آنان. خدای (عز و جل) در روز قیامت پس از سؤال از «توحید» و «نبوت»، از آن (ولایت و وصایت) خواهد پرسید؛ زیرا هرکس در طریق ولایت قرار گیرد و به آن وفادار ماند اهل بهشت جاوید خواهد بود.»