اسوه بودن پیامبر و حضرت ابراهیم

در قرآن تعبیر آیه 4 سوره ممتحنه «قد کانت لکم اسوة حسنة فی ابراهیم و الذین معه اذ قالوا لقومهم انا برءؤا منکم و مما تعبدون من دون الله کفرنا بکم و بدا بیننا و بینکم العداوة و البغضاء ابدا حتی تؤمنوا بالله وحده؛ قطعا برای شما در حالات ابراهیم و کسانی که با او بودند سرمشق خوبی است، آن گاه که به قوم خود گفتند: ما از شما و از آنچه به جای خدا می پرستید بیزاریم و آیین شما را منکریم و میان ما و شما برای همیشه دشمنی و کینه پدید آمده است تا وقتی که به خدای یگانه ایمان بیاورید» راجع به ابراهیم (ع) و تعبیر آیه ای در سوره احزاب راجع به پیامبر اکرم خیلی به یکدیگر نزدیک است.
در سوره احزاب آیه 21 داریم: «لقد کان لکم فی رسول الله اسوة حسنة؛ برای شما در وجود پیغمبر اسوه ای است». اسوه به تعبیر امروزیها یعنی الگو (در فارسی شاید کلمه ای نداریم که به جای آن بگذاریم)، یعنی شخصیتی که باید مقتدا قرار بگیرد و میزان و معیار باشد و دیگران خودشان را با او بسنجند. از نظر تعبیرات ادبی این را تجدید می نامند. تجدید -که در علم بدیع ذکر می کنند- این است که مثلا انسانی که دارای خصلت و خصوصیتی هست، آن خصلت و خصوصیت او را به صورت شی ء مجسمی جدا از او فرض می کنند مثلا می گویند: «رأیت فی زید اسدا؛ من در زید شیری را دیدم». کأنه در وجود او شیری نهفته است. یا می گویند: او از زید یک دانشمند ساخت و حال آنکه مقصود این است که خود زید را دانشمند کرد ولی گویی الان این زید یک چیز است و دانشمند چیز دیگر، فقط زید مایه شده برای اینکه شخص دیگری دانشمند شود. این را در ادبیات عربی و در علم بدیع تجدید می گویند.
این تعبیر در قرآن کریم آمده است، می فرماید که در وجود پیغمبر یک الگو وجود دارد. البته مقصود این است که خود پیغمبر الگوی شماست اما به این تعبیر می فرماید که در وجود پیغمبر یک الگو وجود دارد. کأنه این پیغمبر دو شخصیت است: شخصیتی که شما الان به طور سطحی، و شخصیتی که به آن پی نبرده اید که آن شخصیتی که شما به آن پی نبرده اید و باید او را بشناسید در این شخصیت پنهان است و آن شخصیت است که اگر به آن پی ببرید و آن را بشناسید باید الگوی شما قرار بگیرید. همین تعبیر درباره ابراهیم (ع) آمده است: «قد کانت لکم اسوة حسنة فی ابراهیم؛ یک تأسی نیکی و یک اسوه نیکی در وجود ابراهیم برای شما هست» یعنی در وجود ابراهیم هم الگویی وجود دارد، که مربوط به مسأله ولاء دشمنان است.