موضوعات طرح شده در قرآن

موضوعاتی که در قرآن طرح شده زیاد است و نمی توان به طور جزئی بر شمرد، ولی در یک نگاه اجمالی این مسائل به چشم می خورد:
1. خدا، ذات، صفات و یگانگی او و آنچه باید خدا را از آنها منزه بدانیم و آنچه باید خدا را به آنها متصف بدانیم (صفات سلبیه و ثبوتیه ).
2. معاد، رستاخیز و حشر اموات، مراحل بین مرگ تا قیامت (برزخ)
3. ملائکه، وسایط فیض و نیروهای آگاه به خود و به آفریننده خود و مجری اوامر الهی.
4. پیامبران، یا انسان هایی که وحی الهی را در ضمیر خود دریافت کرده و به انسان های دیگر ابلاغ کرده اند.
5. ترغیب و تحریض برای ایمان به خدا، به معاد، به ملائکه و پیامبران و کتب آسمانی.
6. خلقت آسمان ها، زمین، کوه ها، دریاها، گیاهان، حیوانات، ابر، باد، باران، تگرگ، شهاب ها و غیره.
7. دعوت به پرستش خدای یگانه و اخلاص ورزیدن در پرستش، کسی و چیزی را در عبادت شریک خدا قرار ندادن، منع شدید از پرستش غیر خدا، اعم از انسان یا فرشته یا خورشید یا ستاره یا بت.
8. یادآوری نعمت های خدا در این جهان.
9. نعمت های جاویدان آن جهان برای صالحان و نیکوکاران، عذاب های سخت و احیانا جاویدان آن جهان برای بدکاران.
10. احتجاجات و استدلالات در مورد خدا، قیامت، پیامبران و غیره و پاره ای خبرهای غیبی ضمن این احتجاجات.
11. تاریخ و قصص به عنوان آزمایشگاهی انسانی و لابراتواری که صدق دعوت پیامبران را روشن می کند و عواقب نیک مردمی که بر سنن انبیاء رفته اند و عاقبت بد تکذیب کنندگان آنها.
12. تقوا، پارسایی و تزکیه نفس.
13. توجه به نفس اماره و خطر وساوس و تسویلات نفسانی و شیطانی.
14. اخلاق خوب فردی از قبیل شجاعت، استقامت، صبر، عدالت، احسان، محبت، ذکر خدا، محبت خدا، شکر خدا، ترس از خدا، توکل به خدا، رضا به رضای خدا و تسلیم در مقابل فرمان خدا، تعقل و تفکر، علم و آگاهی، نورانیت قلب به واسطه تقوا، صدق، امانت.
15. اخلاق اجتماعی از قبیل اتحاد، تواصی (توصیه متقابل) بر حق، تواصی بر صبر، تعاون بر بر و تقوا، ترک بغضاء، امر به معروف و نهی از منکر، جهاد به مال و نفس در راه خدا.
16. احکام از قبیل نماز، روزه، زکات، خمس، حج، جهاد، نذر، یمین، بیع، رهن، اجاره، هبه، نکاح، حقوق زوجین، حقوق والدین و فرزندان، طلاق، لعان، ظهار، وصیت، ارث، قصاص، حدود، دین، قضا، شهادت، حلف (قسم)، ثروت، مالکیت، حکومت، شورا، حق فقرا، حق اجتماع و غیره.
17. حوادث و وقایع دوران بیست و سه ساله بعثت رسول اکرم (ص).
18. خصایص و احوال رسول اکرم (ص)، صفات حمیده آن حضرت، عتاب ها نسبت به آن حضرت.
19. توصیف کلی از سه گروه در همه اعصار: مؤمنین، کافرین، منافقین.
20. اوصاف مؤمنین و کافران و منافقان دوره بعثت.
21. مخلوقات نامرئی دیگر غیر از فرشتگان، جن و شیطان.
22. تسبیح و تحمید موجودات، جهان و نوع آگاهی در درون همه موجودات نسبت به خالق و آفریننده شان.
23. توصیف خود قرآن (در حدود پنجاه وصف).
24. جهان و سنن جهان، ناپایداری زندگانی دنیا و عدم صلاحیت آن برای اینکه ایده آل و کمال مطلوب انسان قرار بگیرد، و اینکه خدا و آخرت و بالاخره جهان جاویدان شایسته این است که مطلوب نهایی انسان قرار گیرد.
25. معجزات و خوارق عادات انبیاء.
26. تأیید کتب آسمانی پیشین خصوصا تورات و انجیل و تصحیح اغلاط و تحریف های این دو کتاب.
اینها که گفته شد اجمالی بود از آنچه در قرآن آمده است و البته حتی نمی توان ادعا کرد که از لحاظ اجمال نیز کافی است. اگر تنها همین موضوعات متنوع را درباره انسان و خدا و جهان و وظایف انسان در نظر بگیریم و آن را با هر کتاب بشری درباره انسان بسنجیم، می بینیم هیچ کتابی طرف قیاس با قرآن نیست، خصوصا با توجه به اینکه قرآن به وسیله فردی نازل شده که "امی" و درس ناخوانده بود و با افکار هیچ دانشمندی آشنا نبوده است، و بالاخص اگر در نظر بگیریم که محیط ظهور چنین فردی از بدوی ترین و جاهلی ترین محیط های بشری بوده است و مردم آن محیط عموما با تمدن و فرهنگ بیگانه بوده اند.
قرآن مطالب و معانی گسترده ای آورد و به طوری طرح کرد که بعدها منبع الهام شد، هم برای فلاسفه و هم برای علمای حقوق و فقه و اخلاق و تاریخ و غیر هم محال و ممتنع است که یک فرد بشر هر اندازه نابغه باشد بتواند از پیش خود این همه معانی در سطحی که افکار اندیشمندان بزرگ جهان را جلب کند، بیاورد.
این در صورتی است که آنچه را قرآن آورده است هم سطح با آورده های علمای بشر فرض کنیم، ولی عمده این است که قرآن در اغلب این مسائل افق های جدیدی گشوده است.