حوزه حکیم حاج ملا هادی سبزواری

حوزه از بزرگترین حسنات حکیم سبزواری، و مرحوم حکیم ربانی، عارف کامل الهی، فقیه نامدار، آخوند ملاحسینقلی همدانی درجزینی قدس سره است. این مرد بزرگ و بزرگوار که فرزند یک چوپان پاک سرشت بود برای ادامه تحصیل از همدان به تهران آمد، صیت شهرت و جاذبه معنویت حکیم سبزواری او را به سبزوار کشانید، مدتی که تاریخ و مقدارش معلوم نیست در حوزه آن حکیم شرکت کرد، پس از آن به عتبات شتافت و برای تکمیل علوم منقول جزء شاگردان استاد المتاخرین حاج شیخ مرتضی انصاری قرار گرفت.
در همان ایام، توفیق تشرف حضور آقا سیدعلی شوشتری را یافت و در نزد آن عارف کامل مراحل سیر و سلوک را طی کرد و خود به مقامی از کمال و معرفت رسید که کمتر نظیری برایش می توان جست. اگر همه شاگردان حوزه حکیم سبزواری به حضور در حوزه او افتخار می کنند، حوزه حکیم به حضور چنین مردی مفتخر است. حوزه تعلیم و تربیت مرحوم آخوند ملاحسینقلی بیشتر حوزه تربیت بود تا تعلیم، حوزه انسان سازی بود، از این حوزه مردان بزرگی برخاسته اند، از مطالعه مواضع متفرقه کتاب نقباء البشر می توان به وسعت دایره آن پی برد.

رابطه سید جمال الدین اسدآبادی و ملاحسینقلی همدانی و حکیم سبزواری
طبق آنچه از مدارک و اسناد منتشره درباره سید جمال الدین اسدآبادی معروف به افغانی به دست می آید* سید در مدت اقامتش در نجف از محضر دو نفر بهره مند شده است: یکی شیخ انصاری و دیگر آخوند ملا حسینقلی. نظر به اینکه تصریح شده که سید در نجف به تحصیل علوم عقلی اشتغال داشته به علاوه از آثارش کم و بیش پیدا است و هم تصریح شده که سید از محضر این دو نفر استفاده کرده است، ظاهر این است که سید علوم عقلی را نزد آخوند آموخته است. علی هذا سید جمال با یک واسطه شاگرد حکیم سبزواری است.
سید جمال طبق مدارک موجود در مدت اقامت در نجف با مرحوم سید احمد کربلائی تهرانی و مرحوم سیدسعید حبوبی از شاگردان آخوند همدانی که به وارستگی و طی مراحل سیر و سلوک معروفند رفاقت و صمیمیت داشته است و این یکی دیگر از شگفتی های زندگی این مرد خارق العاده است و بعد تازه ای به شخصیت او می دهد. تاکنون ندیده ایم کسی متوجه این نکته از زندگی او شده باشد.
* رجوع شود به کتاب (سید جمال الدین حسینی پایه گذار نهضتهای اسلامی) صفحات 26 - 31 و به (مجموع اسناد و مدارک درباره سید جمال) گردآورده دکتر اصغر مهدوی و ایرج افشار.