جستجو

نقش قوه خیال در گمراهی انسان

حالاتی در روح بشر پیدا می شود که حالت سد و مانع را نسبت به پذیرفتن هر حقیقتی پیدا می کند از جمله آن حجاب ها و مانع ها حجابی است که با گذشت زمان از
راه جهالت و تسلط قوه خیال و واهمه در عامه مردم پیدا می شود. عرض کردم یکی از نشانه ها و آثار تسلط قوه خیال و ضعف قوه عاقله در انسان این است که یک بی میلی در انسان نسبت به مطالعه از نزدیک درباره امور پدید می آید، دوست می دارد اشیاء و امور را از خود دور نگه دارد و آنها را از دور و مبهم و تاریک ببیند، میل دارد در تاریکی گام بردارد، نه در روشنایی، سر مطلب این است که قوه خیال تابع تمایلات و آرزوهای مکتوم و مکنونی است که در ضمیر انسان نهفته است، هر چیزی را آن طور زینت می دهد و آن طور نقاشی می کند که مطابق آرزوی انسان باشد.
این نقاشی های زیبا و موافق آرزو در جایی موجب سرگرمی انسان است که با حقیقت که احیانا تلخ است و مخالف آرزوها مواجه نشود:
ما کل ما یتمنی المرء یدرکه *** تجری الریاح بما لا تشتهی السفن
هر آنچه را که انسان آرزو دارد، به آن نمی رسد. بادها همیشه بر خلاف حرکت کشتی ها می وزند.
دیگری می گوید:
امانی ان تحصل تکن غایة المنی *** و الا فقد عشنابها زمنا رغدا
آرزوهایی که اگر محقق شوند نهایت خواسته انسان است و اگر جامع عمل نپوشند ما در پرتو این آرزوها زمانی را در آسودگی به سر برده ایم.
حقیقت گاهی تلخ است ولی خیال همیشه شیرین است. لهذا آدمی که محکوم و مقهور قوه خیال است خواه ناخواه از مواجه شدن با قیافه حقیقت که ممکن است برای او کریه باشد متنفر است. اما قوه عاقله تابع میل و آرزو نیست، قاعده و قانون و حساب دارد، قادر نیست از آن تخلف کند. آیا ممکن است یک مسئله ریاضی، مطابق میل و آرزوی خودمان برایش استدلال عقلی که با موازین منطقی سازگار باشد درست کنیم؟ آیا ممکن است دانشمندان مطابق میل خودشان برای مسائل علمی دلیل پیدا کنند؟ آنها و عقول آنها ناچارند تابع نوامیس کون باشند.
این است سر اینکه آدمی که قوه عاقله اش ضعیف و محکوم خیال است علاقه دارد هر چیزی را از دور و مبهم ببیند و از نزدیک شدن پرهیز دارد.

منابع

  • مرتضی مطهری- حکمت ها و اندرزها- صفحه 263-264

کلید واژه ها

انسان خیال عقل آرزو حقیقت تربیت

مطالب مرتبط

ظرفیت آرزویی انسان و مسئله تجرد روح جایگاه بلند عقل در حیات حقیقی انسان مبارزه اسلام با موانع رشد عقلی روش هاى تربیت عقلانى از نظر علامه طباطبایی آرزوهای دور و دراز در دیدگاه احادیث آرزوهای مثبت و سازنده بررسی طول امل از نگاه قرآن

اطلاعات بیشتر

دشمنان عقل از نظر تعالیم دین تعصب باطل حجابی بر حقیقت طلبی موانع روی آوردن به امور معنوی نقد نظریه یکسان بودن علم و عقل با جهل و خیال نقش خطا و گناه در سقوط روحی انسان

ابزار ها