معنای سریع الحساب بودن خداوند

علم پروردگار علم حضوری است، پس تمام موجودات برای خدا حاضرند به علم حضوری؛ و با وجود این برای چه منظوری خدا حساب می کند؟ کجایش را حساب می کند؟ کجا را نمی داند که حساب کند؟ تا به واسطه این حساب، کشف مجهول از خدا شود؟ اصولا اعمال قوانین و قواعد حسابیه برای پروردگار معنی ندارد، چون کشف مجهول برای ذات اقدسش معنی ندارد. اعمال انسان چون سایر موجودات، موجوداتی هستند سر جای خود روشن و معین و خداوند هر موجودی را ایجاد کرده یک اثری بر او مترتب فرموده است، خود آن موجود و اثر مترتب بر آن موجود در علم خدا حاضرند، پس بنابراین حساب برای چه می کنند! حساب برای مردم جاهل است که بفهمند نتیجه چیست و ثواب و عقاب بر اساس عدل و رحمت است، نه بر اساس جزاف و لهو و لعب.
مثال: استاد در مدرسه هست، و بچه ها هم تازه به مدرسه رفته و در وهله اول می خواهند حساب بیاموزند، استاد زحمت می کشد به بچه ها یاد بدهد که اگر فرضا اینجا سه عدد کبوتر بود و هر کبوتر با منقار خود چهار عدد گل بر می داشت و پرواز می کرد، مجموعا چند عدد گل برداشته بودند؟ استاد برای فهماندن این مجهول بسیار رنج می برد و زحمت می کشد تا نوباوگان پا به دبستان گذاشته بفهمند و حقا فهمیدن آن برای آنها مشکل است، چون ذهن کودک آن سعه و گنجایش را ندارد که سه بار تکرار چهار را در خود تصور کند، ولیکن برای استاد مشکل نیست و برای فهمیدن این مجهول نیاز به قواعد ریاضی ندارد. جذر و کعب نیست، ترسیم منحنی های معادلات درجه دوم نیست، حل معادله درجه سوم نیست. سه چهار تا دوازده تا پیوسته در ذهن استاد موجود و مشهود و حاضر است چون در اینجا شهود و حضور است بنابراین حساب سریع است. تمام موجودات در نزد خداوند حاضرند و مشهود و معلوم علم خدا؛ «والله سریع الحساب؛ پس خدا سریع الحساب است (بقره/ 202)
پس اصل حساب برای ماست که در ظرف علم و جهل می باشیم. مانند آیه شریفه قرآن: «مـالک یوم الدین؛ خداوند مالک روز پاداش است» (حمد/ 4) معنایش این نیست که خداوند مالک روز غیر جزا نیست؛ خداوند مالک همه روزهاست و مالک همه عوالم است، و پیوسته مالک است، مالک روز جزا و غیر جزا؛ ولی در روز جزا و پاداش برای انسان مشهود میشود و انسان اقرار و اعتراف به مالکیت مطلقه حقه حقیقیه او می کند. ما در اینجا آن اقرار و اعتراف را نداریم که إن الله هو المالک؛ در آنجا اعتراف می کنیم و لذا قرآن کریم به لسان اعتراف ما و برای بیان حال ما بیان کرده است که «مـالک یوم الدین» در آنجا نیز حساب برای روشن شدن و کشف مجهول برای انسان است.