فواید سفر از نظر امام علی (ع)

شعری در دیوان منسوب به امام علی (ع) هست كه می گوید:

تغرب عن الاوطان فی طلب العلی *** و سافر ففی الاسفار خمس فوائد
تفرج هم واكتساب معیشة *** و علم و آداب و صحبة ماجد

سفر كن، مثل مرغ پا بسته نباش كه وقتی به پایش یك لنگه كفش می بندند دیگر نمی تواند تكان بخورد. سفر كن، ولی هدف تو از سفر طلب علوها و برتری ها، یعنی طلب فضیلت ها و كسب كمال ها باشد. و در سفر پنج فایده نهفته است:
1- تفرج هم؛ هم و غم، اندوه ها از دلت برطرف می شود، تفرج پیدا می كنی. انسان تا وقتی كه در محیط است، با سوابقی كه در زندگی دارد، خاطرات همیشه برای او یادآور غم و اندوه و غصه و گرفتاری هاست. مسافرت كردن و از دروازه شهر بیرون رفتن به طور طبیعی همان است و غم و غصه ها در شهر ماندن همان. پس اولین فایده اش این است كه از هم و غم ها نجات پیدا می كنید، لااقل روح انسان كه زیر سنگینی غم و غصه ها لگدمال می شود، برای مدتی آزاد می گردد.

2- و اكتساب معیشة؛ اگر باهوش باشید می توانید با مسافرت كسب معیشت كنید. انسان نباید در معیشت ها، در كسب درآمدها فكرش محدود باشد به آنچه كه در محیطش وجود دارد. چه بسا كه انسان با لیاقتی كه دارد اگر پایش را از محیط خود بیرون گذاشته و به محیط دیگر برود، برایش بهتر باشد، زندگیش خیلی بهتر شود و رونق بیشتری پیدا كند.

3- و علم؛ غیر از كسب معیشت، كسب علم كنید. هر عالمی یك دنیائی است. ممكن است در شهر شما عالم های بزرگ و درجه اولی باشند ولی هر گلی، بوئی دارد. عالمی كه در شهر دیگر است ممكن است از یك نظر در حد عالم شهر شما نباشد ولی او هم برای خود دنیائی دارد. وقتی با دنیای او روبرو شدید غیر از دنیائی كه داشتید، با دنیای علم دیگری نیز آشنا خواهید شد و علوم دیگری بدست خواهید آورد.

4- و آداب؛ همه آداب و اخلاق ها، آداب و اخلاقی نیست كه مردم شهر یا كشور تو می دانند. وقتی به جای دیگری سفر می كنید با یك سلسله آداب دیگر برخورد می كنید و احیانا متوجه می شوید كه برخورد و عادت های آنها بهتر از عادت مردم شماست، آدابی كه مردم آنجا رعایت می كنند بهتر از آداب مردم شماست. ممكن است یك سلسله آداب و اخلاق در مسافرت بیاموزید. لااقل می توانید آداب آنها را با آداب خود مقابل یكدیگر بگذارید و مقایسه كنید، قضاوت كنید و آداب خوب تر را انتخاب كنید.

5– و صحبة ماجد؛ غیر از مسئله كسب علم، صحبت است. صحبت یعنی چه؟ یعنی همنشینی. در سفر به همنشینی با مردمان بزرگ توفیق پیدا می كنید. گاهی صحبت با افراد بزرگ به روح شما كمال می دهد. (نه صحبت تعلیم و تعلم است، بلكه منظور همنشینی با آنهاست)، فی طلب العلی معنایش این است كه مسافرت بكنید و هدفتان از مسافرت این نباشد كه برویم ببینیم گرانترین هتل ها را كجا می توان پیدا كرد، بهترین غذاها را كجا می توان خورد، فلان عیاشی را در كجا می توان انجام داد، و از این قبیل.
تغرب عن الاوطان فی طلب العلی؛ در طلب فضیلت ها و علوها و رقائها و كمال ها از وطن دوری كن و اینهاست كه در اثر هجرت از وطن نصیب شما می شود.