جستجو

مسجدالنبی

برای اینکه مسجدالنبی را بدانیم باید به مقدمه ای کوتاه آشنا شویم!
با ورود پیامبر اکرم به شهر یثرب، گروه های زیادی از مردم به استقبال حضرت آمده و هریک اصرار داشتند که رسول خدا بر آنها وارد شود، ولی حضرت می فرمودند: جلوی شتر را باز کنید و او را رها کرده به حال خود بگذارید که او مأمور است هر کجا که او فرود آمد و زانو زد، من همانجا منزل خواهم کرد. سرانجام وقتی پیغمبر گرامی اسلام به محله بنی مالک بن نجار، همان جائی که اکنون مسجدالنبی است، رسید، شتر زانو زد و نزدیک خانه ابوایوب انصاری (مسلمانی مخلص و مؤمن و فقیر) خوابید. مادر او پیشدستی کرد و وسائل پیامبر را به خانه برد و حضرت در آن خانه ساکن شد. همین زمینی را که در کنار خانه ابوایوب بود و شتر پیغمبر آنجا زانو زد، حضرت آن را خرید و در آن مسجدی به مساحت (70×60) ذراع ساخته، سقف آن را با شاخه های خرما و ستون هایش را از تنه درخت خرما، با اصحاب ساختند و وقتی انصار مالی جمع کردند و برای تزئین مسجد خدمت پیغمبر آوردند، حضرت قبول نکردند و سرانجام مسجدالنبی یا مسجد پیامبر به عنوان بزرگترین پایگاه عبادی، سیاسی، فرهنگی و نظامی و اجتماعی شد. این مسجد تا سال 7 هجری قمری به همین شکل بود تا اینکه بعد از فتح خیبر، آن را توسعه دادند و به نقل از امام صادق (ع) به مساحت 100×100 ذراع، تا موقع رحلت پیامبر بود. مسجدالنبی در سال 17 هـ ق، در زمان عمربن خطاب و به دستور او، خانه عباس عموی پیغمبر را در حالی که مخالف بود، به مسجد اضافه کرد و بعد هم با قسمتی از خانه جعفربن ابیطالب مسجد را وسعت بیشتری داد. بعد از خلیفه دوم، عثمان و بعد از او، عمربن عبدالعزیز در دوران خلافت عبدالملک مروان که والی مدینه در سال 88 هـ ق بود، مسجدالنبی را توسعه داد. در دوره های بعد، این مسجد بارها به وسعت آن اضافه شد تا اینکه طبق محاسبات کارشناسان ترک عثمانی در اوایل قرن 13 هجری قمری مساحت آن 2475 مترمربع برآورد شد و سال 165 ق، این توسعه پایان یافت!

بناهای مسجدالنبی
1- مرقد منور و مطهر رسول اکرم (ص) که به نام "الحجرة الطاهره" و "الحجرة الشریفه" و "المقصورة الشریفه" می نامند. این حجره در زاویه جنوب شرقی مسجد است که قبلاً در کنار مسجد و خارج از آن و در واقع خانه پیغمبر بوده و پیغمبر در خانه مسکونی شان، دفن شدند!
2- قبر مطهر و منور حضرت فاطمه زهرا (س)، بنا به نقل بعضی روایات، در قسمت شمالی حجره در مسجدالنبی است.
3- در گوشه هایی از "حجره طاهره" ستونهایی از سنگ مرمر به سنگ های بسیار جالب است که گنبد سبز "قبةالخضراء" پیغمبر بر آن ستونها قرار گرفته است!
این ستونها با سبک خاصی، باریک و عمودی تراش داده شده که با ستونهای مسجد فرق دارد.
4- ستونهایی در مسجدالنبی است که هر کدام با نام خاص و عنوانی خاص می باشد:
الف: استوانه ابولبابه (یا ستون توبه)
ب: ستون المحرس (یا استوانه حرس)
ج: استوانه الوفود
د: استوانه التهجد
هـ: استوانه سریر
و: استوانه حنانه
ز: استوانه مخلقه (ستون خوشبو)
ح: ستون مقام جبرئیل؛ ستونی که محل درب خانه فاطمه زهرا و علی (ع)، آنجا بوده و پیامبر هر روز در خانه علی می ایستاد و می گفت: الصلوة الصلوة و بعد آیه تطهیر را می خواند. البته به علت دیوار و شبکه های فلزی و بسته بودن درب ضریح پیغمبر، دسترسی به آن میسر نیست!

مقام جبرئیل
در زاویه جنوب شرقی (داخل حرم) محل کوچکی است به شکل مربع مستطیل با یک درب، و آنجا ناودانی است. آنجا را (مقام جبرئیل) گویند که اکنون بین باب البقیع و دیوار جنوبی که (تازه باز کرده اند) می باشد.

محراب مسجدالنبی
در مسجدالنبی چندین محراب وجود دارد:
1- محرابی که رسول خدا در آن نماز می خواند و محاذات روضه است، اگر کسی رو به قبله بایستد در طرف چپ منبر و طرف راست قبر مطهر، این محراب قرار دارد.
2- محراب حنفی که به محراب سلیمانی معروف و به دستور سلطان سلیمان عثمانی ساخته شد.
3- محراب عثمان، که بعدا اضافه شد و اکنون امام جماعت، نمازهای پنجگانه را آنجا می خواند.
4- محراب تهجد که پیامبر نماز شب را آنجا می خواند و آن پشت حجره فاطمه زهراست.
5- محراب فاطمه، که در جنوب محراب تهجد و داخل "حجره طاهره" است.
6- محرابی که در جنوب شرقی مسجد و از بناهای قایتبای است.

صفه
در آخر قسمت قدیمی مسجدالنبی، سکویی است که حدود نیم متر از زمین بلندتر و بنام صفه معروف است. جایی است که در زمان پیغمبر، مهاجران فقیر مسلمان، در آنجا سکونت داشتند.

مناره های مسجد
در زمان پیغمبر، مسجد مناره نداشت و بلال، مؤذن حضرت بر فراز یک بلندی که در خانه ای کنار مسجد بود، اذان می گفت ولی بعدا برای مسجد در زمان ولید بن عبدالملک مناره ساخته شد که تا زمان ملک عبدالعزیز، 5 مناره داشت که هر کدام 70 متر ارتفاع دارد.
در توسعه های اخیر، مناره های دیگری ساخته شده است که اکنون 10 مناره با ارتفاع 92 متر است.

درب های مسجدالنبی
در زمان بنای عبدالملک، مسجد بیست درب داشت.
در بنای عثمانی با توسعه هایی که داده شد، دربهای بیشتری دارد و در توسعه های اخیر، باب هایی نیز اضافه شد.
نام چند باب از این قرار است: باب علی (ع)، باب النبی، باب عثمان، باب النساء، باب مجیدی، باب التوسل، باب الرحمة که باب عانکه نیز گفته می شود و باب السلام!
که هم اکنون در این توسعه ها، دربهای اصلی و فرعی که 65 درب بود، 81 درب است.
در حال حاضر مسجدالنبی با توسعه های مکرری که انجام شده و تمام اطراف آن به مصلای بزرگی تبدیل شده و حتی در چند سال اخیر بازارها و مغازه های اطراف مسجد تخریب و به مسجد اضافه شد. امروزه گنجایش 257000 نمازگزار را دارد.

منابع

  • سیدهاشم رسولی محلاتی- زندگانی حضرت محمد
  • ترجمه دلائل النبوة بیهقی- سیری در اماکن سرزمین وحی به نقل از معالم دارالبحره
  • مدینه شناسی

کلید واژه ها

جغرافیا مسجد النبی تاریخ اسلام مورخان

مطالب مرتبط

حجر اسماعیل سد یأجوج و مأجوج قصر مقاتل صفاح بَطْنُ الْعَقَبه حاجر عذیب الهجانات

اطلاعات بیشتر

ابزار ها