کیفیت صدور موجودات از ذات خداوند

کیفیت صدور موجودات از ذات باری در حکمت الهی مطرح می گردد. موضوع بحث این است که: آیا اراده خدا بطور جدا جدا به آفرینش موجودات تعلق می گیرد؟ مثلا اراده می کند و آقای الف را می آفریند، اراده دیگری می کند و آقای ب را می آفریند و اراده سومی می کند و فرضا شیء ج را خلق می کند، و همین طور هر چیزی را با اراده ای جداگانه و مخصوص به آن چیز خلق می کند؟ یا آنکه همه اشیاء را با یک اراده واحد و بسیط ایجاد می نماید؟
گروهی از متکلمین که در معارف الهی، سطحی فکر می کنند طرفدار احتمال اول اند، ولی آنچه را که دلائل دندان شکن عقلی و براهین قاطع فلسفی اثبات می کند و شواهدی از قرآن کریم نیز بر درستی آن هست، نظریه دوم است. به موجب این نظریه، همه جهان، از آغاز تا انجام، با یک اراده الهی بوجود می آید، یعنی بی نهایت چیز بوجود می آید و همه با اراده خدا بوجود می آید ولی نه با اراده های جدا جدا، بلکه فقط با یک اراده، آن هم یک اراده بسیط، چنانکه قرآن کریم می فرماید: «انا کل شیء خلقناه بقدر* و ما امرنا الا واحدة کلمح بالبصر؛ ما همه چیز را با اندازه و قدر مشخص آفریده ایم* و فرمان ما جز یک فرمان نیست، چون چشم بر هم زدنی» (قمر/ 49-50). به موجب این عقیده، برای آفرینش، نظام خاص و قانون و ترتیب معینی است و اراده خدا به وجود اشیاء، عین اراده نظام است.