کتاب شرح اصول کافی

ملاصدرا

این کتاب یکی از آثار و تالیفات صدرالدین شیرازی (ملاصدرا) است. این کتاب شرح کتاب عقل و جهل و علم، توحید و حجة کافی تا حدیث 513 به زبان عربی است. شارح مقام احادیث را با سلسله اسنادشان نقل و در ذیل آن شرح روایت و نوع روایت را ذکر می کند سپس شرح حدیث را به تفصیل با بیان شافی و وافی حاوی نکات حکمی و لطائف عرفان و جهات رجالی پیرامون سندها و... و با روشی فلسفی می آورد. وی طریق خود را با سلسله شیخ بهایی و میرداماد روایت می کند. صدرا حدیث مشهور هشام را در مورد عقل و جهل به طور مبسوط در 21 مشهد شرح نموده است.
محمدبن ابراهیم شیرازی ملقب به صدرالدین و مشهور به ملاصدرا یا صدرالمتألهین در حدود سال 979 یا 980 هجری قمری در شهر شیراز متولد شد. پدرش ابراهیم بن یحیی قوامی یکی از وزرای دولت صفویه و مردی با نفوذ و ثروتمند بود که با نهایت کوشش به تربیت و تعلیم یگانه پسر خود کمر همت بست. زندگانی ملاصدرا را می توان به سه دوره تقسیم نمود: 1- دوره طلبگی و تلمذ و بحث و مطالعه کتب قدما و آرای حکما در شیراز و اصفهان. در این دوره وی به تتبع و تفحص آرای فلاسفه و کلام و فلاسفه مشائی و اشراقی اشتغال داشت. 2- مرحله تهذیب نفس و ریاضت و مکاشفه در روستای کهک (در نزدیکی قم) که نهایتا به کشف حقایق ربانی و علوم الهی منجر گردید. 3- مرحله تألیف و تدریس در شیراز در مدرسه ای که الله وردی خان، والی فارس بنا نهاده بود. طی این دوره ملاصدرا تقریبا تمام آثار خود را تألیف کرد. ملاصدرا حکمت الهی و فلسفه اسلامی را وارد مرحله جدید کرد، وی در آنچه علم اعلی یا علم کلی یا فلسفه اولی با حکمت الهی خوانده می شود و تنها همین بخش است که به حقیقت، فلسفه است و فلسفه حقیقی خوانده می شود، مقام فلاسفه پیش را تحت شعاع قرار داد، اصول و مبانی اولیه این فن را تغییر داد و آن را بر اصولی خلل ناپذیر استوار کرد. آخوند تا پایان عمر در شیراز به تألیف و تدریس پرداخت و در این ایام هفت بار پای پیاده به مکه سفر کرد که در بازگشت از هفتمین سفر، در بصره در سال 1050 هجری قمری درگذشت.
اساتید: شیخ بهاءالدین عاملی مشهور به شیخ بهایی، میرداماد، میرابوالقاسم فندرسکی عارف و زاهد و ریاضی دان بی همتای آن عصر و...
شاگردان: ملاصدرا شاگردان بسیاری را تربیت کرد اما از مشهورترین آنها: ملامحسن فیض کاشانی و مولا عبدالرزاق لاهیجی بودند که هر دو علاوه بر داشتن سمت شاگردی، داماد وی نیز بودند.
آثار: الحکمة المتعالیه (اسفار اربعه)، شرح الهدایة، المبدا و المعاد، حدوث العالم، المشاعر، شرح شفا، الشواهد الربوبیه، اجوبة المسائل، تفاسیر بعضی از سوره های قرآن کریم و...

ساختاربندی کتاب

این شرح در 4 جلد نگارش یافته است:
جلد اول: کتاب العقل والجهل
جلد دوم: کتاب فصل العلم و کتاب الحجة
جلد سوم: کتاب التوحید (القسم الاول)
جلد چهارم: کتاب التوحید (القسم الثانی)

ساختاربندی جلد اول (کتاب العقل و الجهل)

- المقدمه علی شرح اصول کافی لعلی العابدی الشاهرودی
- المبحث الاول فی العقل
- المبحث الثانی: النبوة
- المبحث الثالث الامامة
- المبحث الرابع: تالیفات الشیعه حول احادیث
- النبی (ص) و اوصیائه (ع)
- المبحث الخامس: فی عدد اخر من الاصول
- التی نضطر الی تقدسیها قبل الکتاب (شامل 8 فائده)
- مقدمه الشارح (صدرالمتالهین)
- مقدمه المؤلف (الکلینی)
- الباب الاول باب العقل و الجهل: (34 حدیث و 3 مشهد و 8 فصل)
این جلد در سال 1366 توسط موسسه مطالعات فرهنگی در تهران منتشر گردیده است.

ساختاربندی جلد دوم: (کتاب فصل العلم و کتاب الحجة)

- باب فرض العلم (شامل 9 حدیث)
- باب صفة العلم و فضله و فضل العلماء و هو الباب الثالث (شامل 9 حدیث)
- باب اصناف الناس و هو الباب الرابع (شامل 4 حدیث)
- باب ثواب العالم و المتعلم و هوالباب الخامس (شامل 6 حدیث)
- باب صفة العلماء و هوالباب السادس (شامل 7 حدیث)
- باب حق العالم و هو الباب السابع (شامل 1 حدیث)
- باب فقد العلماء و هو الباب الثامن (شامل 6 حدیث)
- باب مجالسه العلماء و صحبتهم و هو الباب التاسع (شامل 5 حدیث)
- باب سوال العالم و تذاکره و هو الباب العاشر (شامل 10 حدیث)
- باب بذل العلماء و هو الباب الحادی عشر (شامل 4 حدیث)
- باب النهی عن القول بغیر علم و هوالباب الثانی عشر (شامل 9 حدیث)
- باب من عمل بغیر علم و هوالباب الثالث عشر (شامل 3 حدیث)
- باب استعمال العلم و هو الباب الرابع عشر (شامل 7 حدیث)
- باب السمتاکل بعلمه و المباهی به و هو الباب الخامس عشر (شامل 5 حدیث)
- باب لزوم الحجة علی العالم... و هو الباب السادس عشر (شامل 4 حدیث)
- باب النوادر و هو الباب السابع عشر (شامل 15 حدیث)
- باب الروایة الکتب و فضل الکتابة... و هو الباب الثامن عشر (شامل 15 حدیث)
- باب التحلید و هو الباب التاسع عشر (شامل 3 حدیث)
- باب البدع و الرای و المقائیس و هو الباب العشرون (شامل 22 حدیث)
- باب الردالی الکتاب و السنة... و هو الباب الواحد و العشرون (شامل 10 حدیث)
- باب الاخذ بالسنة و هو الباب الثالث و العشرون (شامل 12 حدیث)
- کتاب الحجة:
- باب الاضطرار الی الحجة (شامل 5 حدیث)
- باب طبقات الدنیا و الرس و هو الباب الثانی من کتاب الحجة (شامل 4 حدیث)
- باب الفرق بین الرسول و النبی و المحدث و هو الباب الثالث (شامل 4 حدیث)
- باب ان الحجة لایقوم لله علی خلقه الا بالامام و هو الباب الرابع (شامل 4 حدیث)
- باب ان الارض لا تخلو من حجة و هو الباب الخامس(شامل 13 حدیث)
- باب انه مولم لکن فی الارض الا رجلان.... و هو الباب السادس (شامل 5 حدیث)
- باب معرفه الامام و الرد علیه و هو الباب السابع (شامل 14 حدیث)
- باب فرض طاعه الائمه (ع) و هو الباب الثامن (شامل 17 حدیث)
- باب ان الائمه شهداء الله علی خلقه و هو الباب التاسع، فی معنی الشهید (شامل 5 حدیث)
- باب ان الائمه هم الهداة و هوالباب العاشر (شامل 4 حدیث)
- باب ان الائمه ولاة امرالله و خزنه علمه (شامل 1 حدیث)
- الفهارس
این کتاب در سال 1367 توسط پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی در تهران منتشر شده است. تصحیح کتاب بر عهده محمد خواجوی بوده است.