خلقت کنونی بهشت و جهنم از منظر روایات

روایاتی که درباره ی اوصاف بهشت و بهشتیان وارد شده به قدری زیاد است که علم قطعی به خلقت کنونی آنها حاصل می شود. برخی از آنها بدین قرار است:
1ـ پیامبر (ص) فرمود: حق تعالی بهشت را از نور عرش خود آفرید. ثلث آن نور به من رسید، ثلث دیگر به فاطمه (ع) اصابت کرد و ثلث آن به علی و اهل بیت او رسید. پس کسی که از این نور چیزی به او رسید به ولایت آل محمد (ص) هدایت یافت و کسی که آن نور به او نرسید از ولایت آل محمد (ص) گمراه شد.
2ـ پیامبر (ص) فرمود: در شب معراج وقتی داخل بهشت شدم درختی دیدم از نور که زیر آن درخت فرشتگان مشغول دسته بندی زیورآلات و حله های بهشتی تا روز قیامت بودند. از جبرئیل پرسیدم این درخت از کیست؟ گفت از آن برادرت علی بن ابی طالب است...
3ـ پیامبر (ص) فرمود: وقتی وارد بهشت شدم جبرئیل مرا بر فرش مخمل نشاند و یک گلابی به من داد...
4ـ پیامبر (ص) فرمود چون وارد بهشت شدم فرشتگانی دیدم که به ساختن قصرهایی مشغول بودند. در این میان گاهی از کار باز می ایستادند. راز آن را جویا شدم. گفتند: تا این که نفقه (مصالح) برسد. گفتم نفقه چیست؟ گفتند: گفتار مؤمن: "سبحان الله و الحمدلله و لا إله إلا الله و الله اکبر". هرگاه مؤمن این ذکر را ادامه دهد، ما مشغول ساختن می شویم و آن گاه که متوقف شود ما از ساختن دست می کشیم.
5ـ پیامبر (ص) فرمود: سخاوت درختی است که ریشه اش در بهشت است و بر دنیا سایه افکنده است. کسی که به شاخه ای از آن درآویزد او را به بهشت می کشاند.
6ـ امام صادق (ع) فرمود: بر در بهشت نوشته شده: "الصدقة بعشرة والقرض بثمانیة عشر" صدقه ده ثواب دارد، ولی قرض دادن هجده حسنه در بر دارد.
7ـ به نقل امام صادق (ع) پیامبر (ص) فرمود: کسی که "سبحان الله" گوید خداوند نهالی در بهشت برای او غرس می کند و کسی که "الحمدلله" گوید درختی برای او می کارد و کسی که "الله اکبر" بگوید درختی برای او غرس می کند. مردی از قریش گفت: یا رسول الله پس ما در بهشت درختان فراوانی داریم. فرمود: آری، لیکن مواظب باشید آتشی نفرستید همه را بسوزاند.
8ـ پیامبر (ص) فرمود: وارد بهشت شدم و دیدم با طلا روی در آن نوشته شده بود: "لا إله إلا الله، محمد حبیب الله، على ولى الله، فاطمة أمة الله، الحسن و الحسین صفوة الله، علی مبغضیهم لعنة الله."
9ـ امام صادق (ع) فرمود: از شیعیان ما نیست کسی که چهار چیز را منکر شود: معراج، پرسش قبر، آفرینش بهشت و دوزخ و شفاعت: "لیس من شیعتنا من أنکر أربعة أشیاء: المعراج و المسالة فى القبر و خلق الجنة و النار و الشفاعة". بنابراین که مقصود خلق کنونی بهشت و جهنم باشد، مانند تحقق معراج، نه نظیر تحقق سؤال قبر که در آینده موجود خواهد شد.
10ـ امام باقر (ع) می فرماید: پیامبر (ص) فرمود: طوبی در آیه ی «طوبی لهم وحسن ماب؛ خوشا به حالشان و خوش سرانجامى دارند.» (رعد/ 29) درختی است در بهشت که ساقه ی آن در خانه پیامبر اکرم (ص) است و شاخه های آن همه ی خانه های بهشت را فرا گرفته است و هر میوه ای را بخواهند داراست و بر هر برگی از آن فرشته ای به ذکر خدا اشتغال دارد. اگر منظور خلقت کنونی باشد، نه آن که مقصود میان آثار آن در ظرف وجود باشد.
11ـ پیامبر اکرم (ص) روزی پس از نماز بر منبر قرار گرفت و با دست به جانب قبله مسجد اشاره کرد و فرمود: امروز که بر شما نماز می گذاردم در کنار این دیوار بهشت و دوزخ را در نهایت خوبی و بدی به تمثل مشاهده کردم. البته صرف تمثل و ظهور یک حقیقت در کسوت وجود مثالی دلیل وجود عینی آن در قلمرو حس نیست، هر چند حس برزخی باشد.
12ـ پیامبر اکرم (ص) در شب معراج حضرت آدم ابوالبشر (ع) را ملاقات کرد که در کنار راست او دری بود که از جانب راست آن بوی پاک و پاکیزه و از طرف چپ آن بوی بد می وزید. جبرئیل (ع) عرض کرد: یکی بهشت و دیگری دوزخ است.
13- در «عیون أخبار الرضا» و «أمالی» و «توحید» شیخ صدوق روایت می کند از علی بن إبراهیم، از پدرش، از هروی؛ و در «احتجاج» شیخ طبرسی مرسلا از هروی روایت کرده است که "قال: قلت للرضا (ع): یابن رسول الله! أخبرنی عن الجنة والنار، أهما الیوم مخلوقتان؟! فقال: نعم، و إن رسول الله صلی الله علیه وءاله وسلم قد دخل الجنة، و رأی النار لما عرج به إلی السمآء. قال: فقلت له: فإن قوما یقولون: إنهما الیوم مقدرتان غیر مخلوقتین! فقال (ع): ما أول´ئک منا و لا نحن منهم. من أنکر خلق الجنة والنار فقد کذب النبی صلی الله علیه وءاله وسلم و کذبنا، و لیس من ولایتنا علی شیء، و خلد فی نار جهنم! قال الله عزوجل: هذه جهنم التی یکذب بها المجرمون* یطوفون بینها و بین حمیم ان؛ أبوصلت هروی می گوید: به حضرت رضا (ع) عرض کردم: ای پسر رسول الله! از بهشت و دوزخ برای من بازگو کن، که آیا آنها امروز آفریده شده اند؟! حضرت فرمود: آری، و رسول خدا (ص) داخل در بهشت شد، و آتش را دید در آن وقتی که او را به سوی آسمان به معراج بردند. من عرض کردم: جماعتی می گویند: آنها امروز در عالم تقدیرند، و هنوز خلق نشده اند! حضرت فرمود: آنان از ما نیستند، و ما از آنان نیستیم. کسی که خلقت بهشت و جهنم را انکار کند پیغمبر (ص) را تکذیب کرده است و ما را نیز تکذیب کرده است، و به هیچ وجه در تحت ولایت ما نیست، و در آتش دوزخ مخلد خواهد شد! خداوند عزوجل می فرماید: این است آن جهنمی که مجرمان آن را تکذیب می نمایند، که آن مجرمان پیوسته در میان آن جهنم و فلز گداخته دور می زنند و گردش می کنند." در این گفتار به آیه 43 سوره الرحمن اشاره دارد.
14- و قال النبی (ص): لما عرج بی إلی السمآء أخذ بیدی جبرئیل فأدخلنی الجنة فناولنی من رطبها فأکلته فتحول ذلک نطفة فی صلبی، فلما هبطت إلی الارض واقعت خدیجة فحملت بفاطمة؛ ففاطمة حورآء إنسیة. فکلما اشتقت إلی رآئحة الجنة شممت رآئحة ابنتی فاطمة. و رسول خدا (ص) فرمود: چون مرا به معراج آسمان بردند، جبرئیل دست مرا گرفت و داخل در بهشت کرد، و از رطب بهشتی به من داد و من آن را خوردم، و آن رطب در صلب من تبدیل به نطفه شد، و چون به زمین بازگشتم، با خدیجه مباشرت و آمیزش نمودم و او به فاطمه حامله شد؛ پس فاطمه حوریه ای است که انسان است. و من هر وقت اشتیاق به بوی بهشت پیدا می کنم بوی دخترم فاطمه را استشمام می کنم.»
15- و بر همین نهج در «تفسیر علی بن إبراهیم» وارد است که: رسول خدا فاطمه را (که بر او و بر پدرش و شوهرش و اولادش هزار هزار تحیت و سلام باد) بسیار می بوسیدند، و این امر بر عایشه سخت و دشوار بود، و پیوسته در اعتراض بود. رسول الله (ص) فرمودند: ای عایشه! چون مرا به آسمان بردند، داخل بهشت شدم، پس جبرئیل مرا به درخت طوبی نزدیک نمود و از میوه های آن به من داد و من خوردم، پس خداوند آن را در پشت من تبدیل به نطفه کرد، و چون به زمین آمدم، با خدیجه مواقعه کردم و به فاطمه آبستن شد. و بنابراین من هیچگاه فاطمه را نمی بوسم مگر آنکه بوی درخت طوبی را از آن استشمام می نمایم.
16- در «خصال» صدوق از ابن ولید از صفار از ابن أبی الخطاب از محمد بن عبدالله بن هلال از علاء از محمد، از حضرت باقر (ع) آورده است که: قال: والله ما خلت الجنة من أرواح المؤمنین منذ خلقها، و لا خلت النار من أرواح الکفار العصاة منذ خلقها عز و جل الخبر؛ حضرت فرمودند: سوگند به خدا که بهشت از ارواح مؤمنان از وقتیکه خداوند بهشت را آفریده است خالی نمانده است، و جهنم نیز از وقتی که خداوند عز و جل آن را آفریده است، از ارواح معصیت کاران خالی نمانده است.»
17- و از «تفسیر نعمانی» در روایت وارده از امیرالمؤمنین (ع) ذکر شده است که آن حضرت فرموده اند: و اما رد بر کسانی که می گویند: فعلا بهشت و جهنم آفریده نشده اند، گفتار خداوند تعالی است: «عند سدرة المنتهی* عندها جنة المأوی؛ در نزد آخرین درخت (که نهایت سیر ارواح و نفوس و فرشتگان است ). و در نزد سدرة المنتهی بهشت محل سکونت است.» (نجم/ 14- 15)
18- از جمله در حدیثی از امام علی بن موسی الرضا (ع) آمده است که یکی از اصحاب او از بهشت و دوزخ پرسید که آیا آنها هم اکنون مخلوقند؟ امام (ع) فرمود: و ان رسول الله قد دخل الجنه ورای النار لما عرج به الی السماء «آری آفریده شده اند، و پیامبر (ص) به هنگام معراج وارد بهشت شد و دوزخ را نیز مشاهده کرد.» راوی می گوید عرض کردم گروهی می گویند: آنها مخلوق نیستند، امام (ع) فرمود: ما اولئک منا و لا نحن منهم، من انکر خلق الجه و النار فقد کذب النبی و کذبنا... آنها از ما نیستند و ما از آنها نیستیم، کسی که آفرینش بهشت و دوزخ را انکار کند پیامبر را تکذیب کرده، و ما را نیز تکذیب نموده است...»
19- در تفسیر آیه 37 سوره آل عمران «کلما دخل علیها زکریا المحراب وجد عندها رزقا؛ هر زمان زکریا وارد محراب مریم (س) می شد غذای مخصوصی در آنجا می یافت.» (و هنگامی که سئوال می کرد از کجا آورده ای می گفت: از سوی خدا است) در بسیاری از منابع اسلامی اعم از شیعه و اهل سنت آمده است که این غذا میوه های بهشتی بود که در غیر فصل خداوند در اختیار مریم می گذاشت. درباره بانوی اسلام فاطمه زهرا (ع) نیز در روایات اسلامی می خوانیم که خداوند مائده بهشتی بر آن حضرت نازل کرد و پیامبر (ص) و علی (ع) و جمعی از همسران پیامبر (ص) و همسایگان از آن خوردند و پیامبر آن را تشبیه به جریان مریم کرده فرمود: «الحمد الله الذی جعلک شبیه بسیده نساء بنی اسرائیل؛ شکر می کنم خدائی را که تو را شبیه مریم بانوی زنان بنی اسرائیل قرار داد.»
ممکن است گفته شود اینها مربوط به بهشت برزخی است همان بهشتی که ارواح شهدا نیز بعد از شهادت و قبل از قیامت در آن جای دارند، ولی پاسخ این سخن این است که بهشت برزخی مادی نیست بلکه جنبه مثالی دارد و ارواح در قالبهای مثالی در آن بهشت متنعمند و مسلما چنین بهشتی که جنبه مادی عنصری ندارد، میوه هائی همچون میوه های این جهان که قابل استفاده برای این جسم مادی باشد در آن نخواهد بود، بلکه از جهاتی شبیه به صحنه هایی است که انسان در خواب می بیند و لذاتی که از آن بهره مند می گردد. اضافه بر اینها در روایات متعددی می خوانیم که بهشت هم اکنون در حال شکل نگرفتن و گسترش به وسیله اعمال انسانها است و پاره ای از اعمال سبب غرس درختان تازه ای در بهشت می شود، این گونه اخبار تنها در صورتی مفهوم است که بهشت هم اکنون موجود باشد از جمله به چند خبر آموزنده زیر توجه کنید.
این بحث را با سخنی از مرحوم علامه مجلسی پایان می دهیم او در بحارالانوار ذیل روایات مربوط به بهشت و دوزخ می گوید: «بدان ایمان به بهشت و دوزخ آن گونه که در آیات و اخبار وارد شده بدون تاویل کردن آن به معانی دیگر از ضروریات دین است.... اما اینکه آنها هم اکنون مخلوقند یا نه غالب علمای اسلام مگر گروه اندکی از معتزله معتقدند که هم اکنون مخلوق هستند، و آیات و اخبار متواتره سخن آن گروه اندک را نفی می کند، و مذهب آنها را تضعیف می نماید، و ظاهر این است که احدی از علمای امامیه قائل به این مذهب نادرست نیست مگر سخنی که به سید رضی نسبت می دهند.»