حدیث علیهاسلام

حدیث (ع)

در منابع تاریخی و روایی برای مادر امام حسن عسکری (ع) چند نام نوشته شده، که عبارتند از: حدیث، حدیثه، حربیه، سلیل، سمانه و سوسن. البته تعدد نام در بین عربها رایج بوده، به ویژه برای کنیزان. چرا که ورود آنها به سرزمین غیر مادری یا به خانه مولا و مالک جدید، زمینه نامگذاری و تغییر اسامی بود.
حدیث (ع) پس از تولد فرزندش امام حسن عسکری (ع) با کنیه «ام الحسن» و «ام ابی محمد» نامیده شد و با تولد نوه اش حضرت مهدی (ع)، با لقب و عنوان «جده» شهرت یافت. نسب و دودمان او چندان مشخص نیست، اما از تعابیری چون «ام ولد» و «حربیه» می توان نتیجه گرفت که او به عنوان «کنیز» در مدینه زندگی می کرد و شاید همراه خانواده و اقوامش در یکی از جنگ های عصر حکومت بنی عباس به مدینه آمده است. همانطور که در بعضی از کتابها نوشته اند: «او در ولایت و کشور خودش، پادشاه زاده بود.»
زمان ولادت او را با توجه به تاریخ ولادت امام هادی (ع) (212 ه.ق) و تولد امام عسکری (ع) (231 ه.ق) می توان این گونه تخمین زد که حدیث (ع) در بین سال های 218 ـ 215 ه.ق به دنیا آمده است.

پیوند زندگی

حدیث (ع) به جهت ویژگی های اخلاقی، به مرحله ای رسید که به خانه امام هادی (ع) راه پیدا کرد. شاید بتوان گفت که او در دوره امامت امام جواد (ع) مقیم در مدینه شده و سرانجام در حدود سال های 225 تا 229 ه.ق به همسری امام دهم درآمد.
از امام عسکری (ع) درباره آشنایی و زندگی پدر و مادرش نقل شده است که زمانی که سلیل (حدیث)، مادر امام عسکری (ع)، به محضر امام هادی (ع) رسید، آن حضرت (در ستایش و مدح او) فرمود: «سلیل، مسلولة من الآفات و العاهات و الأرجاس و الأدناس (الأنجاس)؛ سلیل، از بدی ها، پلیدی ها، زشتی ها، ناپاکی ها و آلودگی ها، پاک و عاری است.»
امام هادی (ع) در ادامه چنین بشارت داد: «سیهب الله حجته علی خلقه یملأ الأرض عدلا کما ملئت جورا؛ به زودی خداوند (از دامن و نسل سلیل) حجت الهی بر خلق خود را عطا می کند. او زمین را از عدل و داد پر می کند، همان طور که از جور و ستم پرشده باشد.»

زینب دوران

احمد بن ابراهیم می گوید: «من در سال بعد زا شهادت امام عسکری (ع) در مدینه نزد حکیمه خاتون، دختر امام جواد (ع) و خواهر امام هادی (ع) رفتم و از پشت پرده با او سخن گفتم و سؤالات دینی را پرسیدم. بین من و عمه امام عسکری (ع) گفتگویی صورت گرفت:
ـ برایم بفرمایید که امروزه، شما به امامت چه کسی معتقد هستید؟
ـ پسر حسن بن علی (ع) (سپس نامش را گفت)
ـ آیا شما ایشان را دیده اید یا خبرش را شنیده اید؟
ـ من شنیده ام؛ چرا که امام عسکری (ع) در نامه ای به مادرش موضوع ولادت و امامت پسرش را خبر داده است.
ـ اکنون، آن کودک کجاست؟
ـ پنهان است (زیرا جانش از سوی حکومت عباسی، در معرض خطر است)
ـ فإلی من تفزع الشیعة؛ پس اکنون شیعیان به چه شخصی پناه ببرند؟
ـ الی الجدة؛ به مادر بزرگش، مادر امام عسکری (ع).
ـ یعنی الآن من باید به امام مهدی (ع) اقتدا کنم که وصی او، یک خانم است؟
ـ شما در این شرایط، به شیوه امام حسین (ع) عمل کنید. چرا که آن حضرت در ظاهر، خواهرش، زینب (ع)، را به عنوان وصی انتخاب کرده بود، در حالی که زینب (ع) هر آنچه امام سجاد (ع) از علم الهی بیان می فرمود، انجام می داد و گفتار و رفتار او مستند به دانش حضرت بود و فلسفه این کار، حفاظت از وجود مقدس امام سجاد (ع) بود.»
راوی در ادامه می گوید: حکیمه (ع) به من فرمود: همانا تو جزو محدثان هستی! مگر شما گروه راویان، این حدیث را نقل نمی کنید که: «ان التاسع من ولد الحسین (ع) یقسم میراثه و هو فی الحیاة؛ به درستی نهمین فرزند از نسل امام حسین (ع) (حضرت مهدی (ع)) میراث و اموالش بین بستگانش تقسیم می شود، در حالی که او زنده است.»

عروج

در سال های اولیه غیبت صغرا، جده حضرت صاحب الامر (عج) دستورات نوه گرانقدرش را اجرا نموده و موضوع ولادت، غیبت و ظهور امام دوازدهم (ع) را برای برخی از شیعیان بیان می کرد. اما چند سالی از شهادت امام عسکری (ع) نگذشته بود که آن بانو بیمار شد. به همین دلیل وصیت کرد که در کنار آرامگاه شوهر و پسرش، حضرت عسکریین (ع) به خاک سپرده شود. در زمان خاکسپاری، ناگهان جعفر کذاب حاضر شد و اعلام کرد که این مکان، خانه من است و او را اینجا دفن نکنید. شیعیان با جعفر به گفتگو پرداختند. اما او همچنان مدعی ملکیت بود و از دفن پیکر مطهر مادر امام عسکری (ع) جلوگیری می کرد. در همین هنگام، امام مهدی (عج) از بین جمعیت تشییع کننده عبور کرده و در مقابل جعفر کذاب ایستاد و فرمود: «ای جعفر! آیا اینجا خانه تو است یا خانه من؟» آنگاه امام از دید حاضران پنهان شد.
امام هادی (ع) در حق حضرت سوسن (ع) فرموده است: «از هرگونه آفات، عیب، آلایش و پلیدی، منزه و مبرا است.»
همچنین در زیارتنامه معصومان (ع) آمده است: «اشهد انک کنت نورا فی الأصلاب الشامخة و الأرحام المطهرة...»
این نهایت شرف، جلال، فضل و کرامت است که او واسطه بین امام (عج) و امت بوده و شایستگی حفظ اسرار امامت و وصیت را داشته است، چرا که در نهایت ورع، تقوا، عفاف و صلاح بود و در فضل او کافی است که پس از شهادت امام عسکری (ع) پناه شیعیان بود.