معنای جباریت خداوند

یکی از اسامی خداوند «الجبار» است. بنا به گفته مفسرین ''جبار'' از دو ماده می تواند باشد: معنای جبران کنندگی و التیام بخشی و معنای قهاریت و قدرت محض.

معنای جبران کنندگی و التیام بخشی
یکی از ماده "جبران". در این صورت "جبار" یعنی آن که کم و کسرهایی را که پیدا می شود جبران می کند. این که عمل شکسته بند را "جبر" و خودش را "مجبر" می گویند برای این است که یک شکستگی که پیدا می شود، او می آید آن شکستگی را اصلاح می کند. همچنین این که در وضوی جبیره می گویند حکم جبیره این است، یعنی در موردی که مثلا شکسته بندی بوده و آمده اند روی محل وضو را بسته اند و حالا انسان می خواهد وضو بگیرد تکلیف جبیره این است. در دعاها به این مضمون خیلی اشاره شده است: «یا جابر العظم الکسیر؛ ای التیام بخش استخوان شکسته»، «یا جابر کل کسیر؛ ای خدایی که هر شکستگی را تویی که جبران می کنی» (دعای جوشن کبیر، 80)
جبران کردن و جبران شدن خودش یک اصلی است در عالم. در عالم طبیعت چنین اصلی وجود دارد، یعنی این دنیا دنیای کون و فساد است. از یک طرف عواملی دخالت می کنند، کم و کسری ها و نقص هایی به وجود می آورند، پشت سرش می بینیم عوامل دیگری در این دنیا وجود دارد که آن کم و کسری ها را اصلاح می کند، نظیر همانچه ما در بدن خودمان می بینیم. اگر جایی از بدن ما زخم شود پشت سرش این دستگاه شروع می کند به کار کردن و آن نسج هایی را که از بین رفته از نو می سازد و الا اگر چنین نبود، کسی در دنیا نمی توانست زندگی کند؛ یعنی اگر یک زخم کوچک در یک جای بدن انسان پیدا می شد تا آخر عمر او همراه وی بود؛ مثل بعضی افراد که برخی بیماری ها پیدا می کنند و تا آخر عمر همراهشان است مثلا بیماری قند اگر شدید باشد دیر التیام پیدا می کند. حال انسان حساب کند که اگر خدا بدن را این طور نساخته بود که فورا جبران کند، چنانچه دستش به اندازه سر سوزن زخم می شد، تا آخر عمر همان زخم به همان حال بود و باز بود و خون می آمد.
خدای متعال جبار است به معنی اینکه جبران کننده است و این حالت جبرانی کنندگی -حال اگر انسان را در نظر بگیریم- در جمیع شئون زندگی انسان هست. خود قبول توبه مظهر جباریت خداوند است. گناه به منزله شکستگی در روح انسان است، به منزله قطعه قطعه شدن و پاره شدن روح انسان است. اگر بنا بود یک چیز همین قدر که شکست برای همیشه شکسته باقی بماند، خیلی کارها زار بود. ولی همین قدر که انسان به درگاه الهی برود و توبه و استغفار کند، خدای متعال به آن لطف خودش، به آن جباریتی که دارد اصلاحش می کند، از نو رفویش می کند؛ مثل فرشی که سوراخ شده باشد، بعد رفوگر ماهر بیاید آن را دقیق رفو کند: «التائب من الذنب کمن لا ذنب له؛ کسی که از گناه توبه کرده است، همچون کسی است که گناه نکرده است.» (اصول کافی جلد 4، باب توبه، حدیث 10).

معنای قهاریت و قدرت محض
معنای دیگر "جباریت"، همان قهاریت است یعنی قدرت محض، قاهریت محض؛ یعنی همه چیز زیر سلطه اوست و او فوق همه چیز است. در قرآن کریم می خوانیم: «و هو القاهر فوق عباده و هو الحکیم الخبیر؛ و او بر بندگان خویش قاهر و چیره است و او حکیم آگاه است» (انعام/ 18)