اخلاص و خیرخواهی در روش تبلیغی پیامبران

موضوعی که قرآن در مسئله تبلیغ روی آن تکیه می کند، چیزی است که از آن به نصح تعبیر می نماید. ما معمولا نصح را به خیرخواهی ترجمه می کنیم. البته این معنا درست است ولی ظاهرا خیرخواهی عین معنی نصح نیست، لازمه معنی نصح است. نصح ظاهرا در مقابل غش است. شما اگر بخواهید به کسی شیر بفروشید، ممکن است شیر خالص به او بدهید و ممکن است خدای ناخواسته شیری که داخلش آب کرده اید بدهید، یا اگر می خواهید سکه طلائی را به کسی بدهید ممکن است آن را به صورت خالص بدهید (در حد عیارهای معمولی)، و ممکن است به صورت مغشوش بدهید، یعنی در آن غش باشد. نصح در مقابل غش است. ناصح واقعی آن کسی است که خلوص کامل داشته باشد. توبه نصوح یعنی توبه خالص. مبلغ باید ناصح و خالص و مخلص باشد، یعنی در گفتن خودش هیچ هدف و غرضی جز رساندن پیام که خیر آن طرف است، نداشته باشد.
مسئله دیگر، مسئله اخلاق و خلوص است. «الناس کلهم هالکون الا العالمون و العالمون هالکون الا العاملون و العاملون هالکون الا المخلصون و المخلصون علی خطر عظیم؛ مردم در هلاکند مگر اینکه آگاه و عالم باشند (جاهل، نمی تواند راهی را پیدا بکند)، و علماء نیز در هلاکند مگر آنها که عاملند و عاملان نیز در هلاکند مگر آنها که مخلصند، و مخلصان تازه در خطرند».
داستانی نقل کرده اند از مرحوم آیت الله بروجردی اعلی الله مقامه. در همان مرض فوتشان بود (یکی دو روز بعد فوت کردند) عده ای اطرافشان بودند. یکی از آنها از ایشان تقاضا کرد که هم برای یادآوری خودتان و هم برای نصیحت دیگران جمله ای بفرمایید. گفتند، آقا رفتیم ولی کاری نکردیم و اندوخته ای نزد خدا نداریم. یکی از حضار خیال می کرد که حالا وقت تعارف کردن است، گفت: آقا شما چرا این حرفها را می زنید؟ الحمدلله شما چنین کردید، چنان کردید، مسجد ساختید، مدرسه ساختید، حوزه علمیه تأسیس کردید، و از این حرفها... همینکه حرفهایش را زد، ایشان رو کردند به حضار و با گفتن جمله ای که در حدیث است، سکوت کردند، فرمودند: «خلص العمل فان الناقد بصیر بصیر؛ عمل را پاک تحویل بده که آنکه نقاد است، نقد می کند، آن صرافی که به این سکه رسیدگی می کند خیلی آگاه است» (مواعظ العددیه، ص 124). مسئله اخلاص، مسئله کوچکی نیست. قرآن هم به همین جهت است که ظاهرا از زبان همه انبیاء، این سخن را می گوید که «ما اسئلکم علیه من اجرا؛ من مزدی برای تبلیغ خودم نمی خواهم» (ص /86)، چون ناصحم، ناصح و خیرخواه در عمل خودش باید نهایت اخلاص را داشته باشد.