خالدبن ولید از طایفه بنی مخروم از قبیله قریش بود. پدرش، ولید بن مغیره، از سرسخت ترین دشمنان اسلام و از نخستین کسانی بود که پیامبر اکرم (ص) را مسخره کرد، و مادرش، لبابه صغری، دختر حارث بن حزن هلالی، خواهر میمونه و ام فضل (همسر عباس ابن عبدالمطلب) بود. خالد بن ولید یکی از اشراف قریش در جاهلیت بود که منصب القبه یعنی مسئولیت اسلحه خانه و مهمات جنگی، و نیز منصب طلیعه داری سپاه قریش را بر عهده داشت. وی یکی از فرماندهان مشرکان در جنگ احد و از عوامل شکست سپاه اسلام در آن جنگ بود.
او که در تمامی جنگ های مشرکان علیه پیامبر اسلام شرکت داشت، پس از صلح حدیبیه به جمع مسلمانان پیوست و در غزوه فتح مکه و جنگ حنین شرکت کرد. وی در جنگ موته حضور داشت و پس از به شهادت رسیدن سه فرمانده آن نبرد، جعفربن ابیطالب و زید ابن حارثه و عبدالله بن رواحه، از سوی سپاهیان و جنگجویان موته به فرماندهی برگزیده شد و با عقب نشینی، سپاهیان مسلمان را به مدینه بازگرداند. او در مدینه با واکنش های منفی مسلمانان مواجه شد. مردم مدینه از وی به عنوان فراری از جهاد یاد کردند و خاک بر سر و روی وی پاشیدند. ولی قلم پردازان اهل سنت از خالد بن ولید در این صحنه بسیار تجلیل نموده و از وی به عنوان «سیف اسلام» یاد کرده اند.
خالد بن ولید در زمان پیامبر نزد قبیله جذیمه رفت تا آنان را به اسلام دعوت کند، ولی از آنجایی که بین قبیله جذیمه و قبیله خالد بن ولید (بنی مخزوم) دشمنی بود، کینه دیرینه قبیلگی، خالد را بر آن داشت که علی رغم مسلمان شدن جذیمیان، نسبت به آنان بدبین باشد و به آنها حمله کند. وی عده ای از مردم مسلمان جذیمه را کشت و اموالشان را به غارت برد. رسول خدا از رفتار خالد ابراز انزجار نمود و فرمود: «خداوندا من از رفتار خالد بیزارم.» آنگاه امام علی (ع) را جهت دلجویی و پرداخت دیه به کشتگان آن حادثه به میان قبیله جذیمه اعزام نمود. پس از رحلت رسول خدا، خالد بن ولید به حمایت از گردانندگان شورای سقیفه بنی ساعده برخاست و برای اقتدار حکومت ابوبکر تلاش فراوان کرد. وی در جنگ با مرتدین و در جنگ های مسلمانان بر ضد رومیان و ایرانیان از فرماندهان اصلی جنگ بود.
از جمله مهمترین جنایات فجیع خالد بن ولید در عصر حکومت ابوبکر، قتل مالک ابن نویره به اتهام شرک و برقراری رابطه نامشروع با همسر وی است. علامه شوشتری می گوید: او سیف خلفا بود نه سیف الله. سرانجام، خالد ابن ولید در سال 21 قمری در شهر حمص سوریه در عصر خلافت عمر در گذشت و عمر را وصی خود قرار داد. یکی از پسران وی به نام مهاجر بن خالد بن ولید در جنگ صفین در سپاه امام علی (ع) بود و در همان جنگ به شهادت رسید.