تصور غلط از آیه هجرت

قرآن در آیه هجرت مطلب را به شکلی ذکر کرده است که برای بعضی که به اصطلاح یکنوع‏ تصوف های افراطی دارند، حتی سوء تفاهم به وجود آورده به این معنی که اصلا آیه را به طور دیگری معنی کرده ‏اند. آیه می‏ گوید: هر کس که از خانه‏ خودش بیرون رود در حالی که به سوی خدا و پیامبرش کوچ کرده است... می‏ گویند درست است که مبدأ را خانه خودش ذکر می‏ کند ولی مقصد را خدا و پیامبر ذکر می‏ نماید واین مربوط به قلب انسان است، مربوط به اخلاق انسان‏ است.
به سوی خدا مسافرت کردن یعنی سیر و سلوک قلبی و معنوی داشتن، مراتب اخلاص را طی کردن، به مقامات قرب بالا رفتن. به مقامات قرب‏ بالا رفتن احتیاجی به این ندارد که انسان خانه و لانه ‏اش را رها کند.
انسان می ‏تواند زیر کرسی بنشیند و در عین حال نفس خودش را تهذیب و تصفیه بکند و خودش را خالص نماید تا تقرب به ذات خدا پیدا کند، نماز بخواند، روزه بگیرد، دعا بخواند کارهایی بکند که موجب تقرب به خداست‏. می‏ گویند غایت این سیر خداست، به سوی خدا بالا رفتن. گفت:
سلوک راه عشق از خود رهایی است *** نه طی منزل و قطع مسافات
پس مقصود از اینکه قرآن می‏ گوید هر کسی از خانه خودش خارج بشود مهاجر به خدا و پیغمبر، مقصود از این خانه خود، خانه نفس است یعنی هر کس‏ از خودی خارج بشود، از منیت خارج بشود، از انانیت خارج بشود، هجرت‏ به سوی خدا بکند، اجرش بر خداست.
ولی این، البته غلط است، درست‏ نیست. قرآن در این آیه هر دو هجرت را ذکر کرده. اعجاز بیان قرآن این‏ است که ابتدا را خانه ذکر می‏ کند، همین خانه را نه خانه نفس را، همین‏ لانه را، همین خانه گلی که انسان در آن زندگی می ‏کند.
ولی قرآن می‏ گوید این کسی که می‏ خواهی از خانه ‏ای به خانه دیگر هجرت بکنی، آقایی که‏ می‏ خواهی از شهری به شهر دیگر هجرت بکنی به نام اینکه برای ایمانم هجرت‏ می‏ کنم، آقایی که حتی از کشوری به کشور دیگر هجرت می‏ کنی حسابش را باید داشته باشی که در عین اینکه از جایی به جایی از مکانی به مکانی می‏ روی، هدف چیست از این هجرت و کوچ کردن؟ هدف فقط و فقط باید خدا باشد و بس‏.
اگر هدف خدا نباشد، اگر از این سر دنیا هم بروی به آن سر دنیا. اگر تمام خانمان را هم رها بکنی، زن و بچه و پدر و مادر و برادر و لباس ها را هم رها بکنی، لخت و عور بروی، یک شاهی ارزش ندارد. این بود که‏ پیامبر اکرم فرمود: «من کانت هجرته الی الله و رسوله فهجرته الی الله و رسوله و من کانت هجرته الی مال یصیبه ام امرئة یصیبها فهجرته الی ما هاجر الیه؛ من مهاجر می ‏خواهم اما مهاجر مخلص. من فقط دنبال این نیستم که‏ عده‏ ای از مکه یا شهرهای دیگر بیاند به دارالهجره که مدینه است. من می‏ خواهم این کارشان لله وفی الله باشد. اگر لله و فی الله نباشد ارزشی ندارد.