سوگند به شب های ده گانه در قرآن کریم

سوگندی از قرآن مجید که مربوط به زمانی خاص است عبارتست از «شبهای دهگانه» که یکبار در قرآن آمده است و آن هم با همین عبارت: "ولیال عشر" (فجر /آیه 2: سوگند به شبهای دهگانه).

گفتار مفسران
آنچه در میان مفسران در مورد این آیه اختلافی به چشم می خورد مربوط به اصل قسم است که همگی اتفاق دارند که مراد، سوگند به شبهای دهگانه می باشد، اما اختلافی که وجود دارد، مربوط از آیه است که شبهای دهگانه کدام است که به آن سوگند یاد شده است؟ پاره ای از مفسران مانند «مغنیه» معتقدند که آیه ظهوری در شبهای دهگانه مخصوصی ندارد، نه قرینه ای وجود دارد و نه معهود است، لذا سکوت می کنیم از چیزی که خدا بیان نفرمود است. لیکن اکثر مفسران آیه را به دهه ی اول ذیحجه تفسیر نموده اند.

زمخشری می نویسد: مراد از شبهای دهگانه دهه ی ذیحجه است، و اگر کسی بگوید چرا به صورت نکرده آمده می گوئیم: چون که آن شبها، شبهای مخصوص از بین جنس  شبهای دهگانه و بعضی از آنست، یا دارای فضیلت خاصی است که دیگر شبهای دهگانه آنرا ندارند.

طبری این معنی را از ابن عباس نقل کرده گفته است لیالی عشری که خداوند به آن سوگند یاد فرموده، شبهای دهگانه اول ماه ذیحجه است. سپس از عکرمه و یکی دیگر از مفسران به نام مسروق نقل کرده که دهة ذیحجه آن ده شبی است که خداوند به موسی پیامبر وعده داده بود.

ابی السعود نیز می گوید: مراد عشر ذی الحجه است و لذا فجر در آیه ی قبلی (والفجر) به فجر عرفه و یا فجر روز عرفه تفسیر شده است.

شیخ طوسی، از ابن عباس، حسن، عبدالله بن زبیر، مجاهد، مسروق، ضحاک و ابن زید این معنی را نقل نموده سپس می فرماید: عده ای گفته اند: مراد، دهه اول محرم است، لیکن قول اول مورد اعتماد است.

مرحوم طبرسی می گوید: خداوند با سوگند به لیالی عشر، به آن شرافت بخشید تا مردم در آن به کارهای نیک اقدام نمایند.  مرحوم طبرسی همین معنی را از مفسرانی که شیخ طوسی نامبرده نقل نموده اضافه می کند که گفته شده است که این دهه  ذیحجه همان دهه ای است که موسی پیامبر در آن عبادت کرد و خداوند به وسیله ی آن میقات او را تمام نمود و چهل شب کامل گردید (یک ماه ذیقعده با دهه ی اول ذیحجه).

آلوسی در تفسیر خود می گوید: مراد از لیال عشر، دهه ی اول از اضحی است سپس افراد زیادی را نام می برد که به این معنی قایلند.

فخر رازی می گوید: از این جهت لیال عشر از بین آنچه خداوند به آن ها سوگند یاد نموده به صورت نکره آمده است که این شبها دارای فضایل مخصوصی است که در غیر آن شبهای دهگانه حاصل نمی شود، و نکره آوردن بر فضیلت بزرگ آن شبها دلالت دارد، سپس وجوهی ذکر می کند که یکی از آنها دهه اول ذیحجه است چونکه ایام اشتغال مومنان به اعمال صالحه می باشد، سپس روایتی در عظمت و فضیلت این ایام نقل می کند.

میبدی هم می گوید مراد دهه ی اول ذیحجه است. مرحوم علامه طباطبایی می نویسد: شاید مراد از لیالی عشر، شبهای ذیحجه از اول تا دهم آن باشد و نکره آوردن به خاطر بزرگ شمردن آن است.

جلالین و فیض کاشانی نیز به همین معنی معتقد بوده و لیال عشر را دهه اول ذیحجه تفسیر نموده اند، و از تفسیر قمی نیز همین معنی نقل شده است. بحرانی نیز در تفسیر خود، چنین بیان داشته است.