نگاهی به آیات قرآن پیرامون توکل به خداوند

یکی از نقطه های آغاز و مظاهر و مکارم اخلاق، توکل بر خدا و اعتماد به پروردگار متعال است. در قرآن کریم  در ارتباط با توکل مطالب فوق العاده ارزشمندی آمده است که در اینجا به گوشه ای از آن اشاره خواهیم کرد.

توکل در قرآن

قرآن مجید در موارد متعددی توکل بر خدا را از ویژگیهای افراد با ایمان می داند و می فرماید:

«و علی الله فتوکلوا إن کنتسم مومنین» (سوره مائده /آیه 23، سوره توبه / آیه 51)، بر خدا توکل کنید اگر ایمان دارید.

«و علی الله فلیتوکل المومنون» (سوره آل عمران/آیه 122)، افراد با ایمان باید تنها بر خدا توکل کنند.

«إنما المومنون الذین إذکر الله وحلت قلوبهم و إذا تلیت علیهم آیاته رادتهم إیمانا و علی ربهم یتوکلون» (سوره انفال / آیه 2)، مومنان، تنها کسانی هستند که هرگاه نام خدا برده شود دل هایشان بیمناک می گردد و هنگامی که آیات او بر آنها خوانده می شود ایمانشان فزونی می گیرد و فقط بر پروردگارشان توکل دارند.

حال که به اهمیت توکل از نظر قرآن واقف شدید توجه شما را به معنای توکل جلب می کنیم.

توکل چیست؟

«سأل النبی صلی الله علیه و آله جبرئیل: ما التوکل علی الله عز و جل؟ فقال: العلم بأن المخلوق لا یضر  و لا  ینفع  و لا  یعطی  و لا یمنع و استعمال الیأس من الخلق فإذا  کان العبد کذلک  لم یعمل لاحد سوی الله ولم  یرج  و لم  یخف  سوی الله و لم یطمع  فی أحد سوی  الله فهذا هو التوکل»، پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه وآله و سلم تفسیر توکل را از جبرئیل سوال کرد، جبرئیل گفت: معنای توکل این است که انسان یقین کند به اینکه سود و زیان و بخشش و حرمان به دست مردم نیست و باید از آنها ناامید بود و اگر بنده ای به این مرتبه از معرفت برسد که جز برای خدا کاری انجام ندهد و جز او به کسی امیدوار نباشد و از غیر او نهراسد و غیر از خدا چشم طمع به کسی نداشته باشد، این همان توکل بر خدا است.

شخصی به نام حسین بن جهم می گوید: خدمت امام هشتم علیه السلام رسیدم و عرض کردم: جانم به فدایت، حد و مرز توکل چیست؟ (فقال لی أن لا تخاف مع الله إحدا)، فرمود: توکل آن است که با اتکای به خدا از هیچکس نترسی.

در روایت دیگری علی بن سوید می گوید از امام هفتم علیه السلام درباره تفسیر این آیه "و من یتوکل علی الله فهو حسبه"(سوره طلاق/آیه3)، «هرکس برخدا توکل کند. خدا او را کافی است»، سوال کردم. فرمود: «التوکل علی الله درجات منها أن تتوکل علی الله فی امورک کلها فما فعل  بک کنت عنه راضیا تعلم أنه لایألوکخیرا و فضلا و تعلم أن الحکم فی ذلک له فتوکل  علی الله بتفویض ذلک إلیه وثق به فیها و فی غیرها»، توکل دارای مراتب گوناگون است. از جمله درجات توکل آن است که در تمام امورات برخدا توکل کنی و از آن چه خدا نسبت به تو انجام داده راضی باشی و بدانی که خدا جز خیر و فضیلت برای تو نمی خواهد و نیز بدانی که در تمام این امور اختیار با اوست. پس با واگذار کردن امور به او، برخدا توکل داشته باشد.

خلاصه اینکه انسان همه چیز را باید از خدا دانسته و خود را وابسته به قدرت لایزال او بداند و با این پیوند، همچون قطره ای که به دریا می پیوندد، خود را در امواج سهمگین بیندازد و از هیچ چیز نهراسد زیرا:

قطره چون متصل به دریا شد                                تو دگر قطره اش مخوان دریا است.