خداشناسی و طبیعت پرستی در دین شینتویی (پرستش میکادو)

پرستش میکادو
منشا الیه اولین میکادو بدین صورت که وی مستقیما از نسل رب النوع خورشید می باشد در هر دو متن اولیه دین شینتویی ادعا شده است. آماتراسو یکی از فرزندان خود را به زمین می فرستد بدین نیت که در آنجا حکومت کند. در کتاب کوجی کی آمده: «به این سرزمین ساده و پوشیده از نیزار و پر وفور که پر از خوشه های تازه برنج است نزول کن و ساکن شو و بر آن حکومت فرما». در حقیقت، محل دقیق نزول را حکم مقدس آسمانی مشخص کرده است. در نیهون جی آمده: «وجود عظیم هو نو نی نی چی ابتدا به قله تاکاچی در تسوکوشی نزول اجلال فرمود». میکادو خود نیز ادعهای داشتن سرمنشا و اختیاراتی الهی را در چندین اعلامیه و فرمان رسمی تکرار کرده است. بشنوید شما ای مردم! اجداد عزیز مذکر و مونث ما، که به نحوی الهی در پهنه متعالی آسمان باقی هستند، با احترام فرمان زیر را صدر کردند: «فرزند با عظمت سلطان ما باید با آرامش بر سرزمین پروفور و جلگه پوشیده از نیزار و سنبله های تازه و جوان به عنوان یک کشور آرام حکومت کند» و «رب النوع خورشید امپراتوری ژاپن را با این کلمات به اعقاب خود بخشید. در نیهون جی آمده: «فرزندان من، در مقام خدایان بر آن حکومت خواهند کرد». به همین خاطر این مملکت از آن هنگام که آسمان و زمین به وجود آمدند دارای نظام سلطنتی بوده است. بنابراین، در مقام خدایان زمینی این وظیفه بر عهده ما محول شده که آن را منظم و آباد کنیم». و نیز «این فرمان امپراتور ژاپن است که به عنوان حلول و تجسم خدا در زمین بر جهان حکومت می کند».

اقتدار و تجسم الهی میکادو
داعیه اقتدار و تجسم الهی میکادو، به حسب نقل همان کتب مقدس، با خرسندی مورد قبول و اطاعت مردم قرار گرفته است. در نیهون جی آمده: «بنابراین من، در حالی که مملو از خوشحالی و احترام می باشم، با کمال خضوع، عالی جناب اعلی حضرت امپراتور ژاپن را، که اکنون بر سرزمین هشت جزیره به عنوان خدای مجسم حکومت می کند، طرف خطاب قرار می دهم».

سلطه مطلق و حکومت ابدی میراثی میکادو
این تعلیم دینی موجود در متون مقدس قدیمی دین شینتویی که در مورد سلطه مطلق و حکومت ابدی میراثی میکادوست تا سال 1946 میلادی به طور رسمی در قانون اساسی و اعلامیه های دولت ژاپن گنجانده شده بود. در ترجمه رسمی انگلیسی قانون اساسی سال 1889 می خوانیم: «ماده یک امپراتوری ژاپن به وسیله سلسله ای از امپراتوران که از ازل پابرجا بوده سلطنت و اداره می شود». «ماده سه امپراتور وجودی مقدس و مطاع است». فرمان مشهور امپراتور در مورد تعلیم و تربیت در تاریخ 30 اکتبر سال 1890 میلادی، که عملا دوران احیا و بازسازی میجی را باعث شد، با درخواست سرسپردگی مطلق و غیرقابل تردید مردم به امپراتوری موروثی ژاپن آغاز می شود: «شما رعیت من بدانید که باید از رفاه و آبادانی تخت سلطنتی ما، که به قدمت آسمان زمین بوده و همواره نیز پا برجای خواهد بود، محافظت کنید».

سلطنت واقعی میکادو در اسناد تاریخی مقدس
لیکن اسناد تاریخی مقدس شامل شواهد فراوانی است که سلطنت واقعی میکادو بر قلمروی متحد و یکپارچه ژاپن تنها به تدریج و از طریق جنگیدن و فاتح شدن بر عده ای افراد تسلیم ناپذیر به دست آمده است. در حقیقت، در متن مورد تقدیس وقایع نامه ژاپن، سرزنش حداقل یک میکادو به چشم می خورد. رب النوع خورشید، در دستورالعمل های اولیه خود، به استفاده از نیروی فیزیکی علیه ساکنین جزیره ژاپن اشاره کرد. در نیهون جی آمده: «چنانچه نواده آسمانی از این نیزه استفاده کند، بدون شک آن را آرام خواهد ساخت» و «گفته شده که اولین امپراتور به نام جیمو، در کشمکش های خود با قبایل مختلف با استفاده از کمک های الهی موفقیت به دست آورده است. «شمشیر من که با آن سرزمین ژاپن را مطیع ساختیم». همچنین «امپراتور میماکی از نظر کمال نقصان داشت. به همین خاطر هم عمر او کوتاه بود. به این دلیل تو، ای فرزند پرجلال ما، اکنون تاسف خود را نسبت به کاستیهای امپراتور فقید ابراز داشته و مراقب تشریفات نیایش خدایان باش. اگر چنین کنی دوران جلال و عظمت تو طولانی بوده علاوه بر آن بر سرتاسر امپراتوری صلح و آرامش حکمفرما خواهد شد. و «ملکه جینگو، از اینکه امپراتور، (قبل از وی) از دستورهای الهی تبعیت ننموده و در نتیجه خیلی زود درگذشته بود متاسف و محزون بود». قرنها این قانون در ژاپن به شدت اجرا می شد که هیچ کس حق نداشت حتی به طور فیزیکی به امپراتور پایین نگاه کند. در سال 1922 میلادی جریان بسط دموکراسی در قلمروی ژاپن تا به آنجا پیش رفت که برای نخستین بار در سرتاسر تاریخ آن کشور، ولیعهد ژاپن به خارج مسافرت کرد و هنگام بازگشت نیز از بین صفوف مختلف مردم عادی در شهرهای گوناگون عبور کرد. با این وجود، تا پایان جنگ دوم جهانی شخص امپراتور موجودی جدای از بقیه مردم محسوب می شد که تنها برای تعداد قلیلی از مقامات بالای دولتی قابل دسترسی بود. حتی تصاویر امپراتور را نیز با غیرت زیاد مراقبت می کردند تا مبادا کسی به آنها لطمه ای وارد سازد. در سالهای پیش از جنگ، برای ایجاد پشتوانه ای جهت تشکیل و گسترش یک قدرت امپریالیستی به منظور کنترل شرق، این نظریه را که امپراتور ژاپن دارای شخصیتی مقدس و منحصر به فرد است با شدت و پشتکار تمام تعلیم می دادند.

پرستش دینی به صورت متمرکز و میهن پرستانه
اگر با محک پرستش خدای فوق بشری بسنجیم، شواهد فراوانی مبتنی بر دین بودن شینتوئیسم وجود دارد. با وجود آنکه معابد و راهبان بسیاری در سراسر ژاپن وجود دارند، تعداد خدایان به حدی زیاد و نامحدود است که امکان پرستش منظم همه آنها وجود ندارد. در حقیقت، به حسب نقل کتب مقدس شینتویی، تنها معدودی از این خدایان متنوع پرستش می شوند.

عمده ترین موضوع مورد پرستش در دین شینتویی
رب النوع خورشید که از همه خدایان آشکارتر و بلند مرتبه تر است، عمده ترین موضوع مورد پرستش در این دین مبتنی بر طبیعت پرستی است که بر پایه اعتقاد به خدایان متعدد قرار دارد. خورشید را به آسانی و به شیوه ای فردی و محلی می پرستند.

پرستش دینی به صورت متمرکز در شهر ایسه
با این حال نوعی پرستش رسمی و دولتی آن برای تمام مردم ژاپن مرسوم است که در شهر ایسه تمرکز دارد تا حدودی به پرستش یهوه در دین یهود که در شهر اورشلیم متمرکز بود شباهت دارد. این نقطه بسیار مقدس ژاپن، که شاید بیش از هر نقطه دیگری در خاک آن کشور مذهبی بازدید کننده دارد، در جنوب شرقی کیوتو پایتخت قدیمی ژاپن و در کنار دریا قرار دارد. در اینجا «معبد داخلی» نایکو وجود دارد که به اعتقاد ژاپنی ها تاریخ اینجاد آن به سال چهارم بیش از میلاد بر می گردد و به نام آما تراسو رب النوع خورشید و جد مادری میکادوها تقدیس یافته است. در این مکان مقدس یک آیینه مدور وجود دارد که نماد ارزشمند قرص عظیم خورشید در عرش است. اهمیت عبادت در این مکان خاص، و حتی شیوه انجام آن، در هر دو کتاب مقدس اصلی دین شینتویی آورده شده که تاریخ آن به سالهای پیش از آغاز مسیحیت برمی گردد. ادعا می شود که این آیینه به عنوان تحفه ای مقدس از طرف الهه خورشید به اولین میکادوی ژاپن تقدیم شده است. در نیهون جی آمده: «آما تراسو آیینه گرانقیمت را در دستان خود گرفت و گفت: فرزند من! وقتی به این آیینه نگاه می کنی انگار کن که داری به من نگاه می کنی. امیدوارم که این برای تو یک آیینه مقدس باشد». در کوجی کی نیز آمده: «این آیینه را با دقت تمام احترام و تکریم کنید، گویی که آن روح با عظمت ما است. آن را احترام کنید به صورتی که دارید ما را احترام می کنید»

شاهزادگان خانواده سلطنتی ژاپن به عنوان کاهنه اصلی الهه خورشید
بنابر نقل کتاب وقایع نامه ژاپن، سنت اینکه یکی از شاهزادگان خانواده سلطنتی ژاپن به عنوان کاهنه اصلی الهه خورشید در معبد ایسه انجام وظیفه کند از زمانهای بسیار دور، که از عمر مسیحیت فراتر می رود، حفظ شده است. احتمالا همه پیروان با اخلاص دین شینتویی این را از وظایف خود می دانند که حداقل برای یک بار نهم که شده در طول زندگی خود به قصد زیارت به شهر ایسه مسافرت کنند. در آنجا بنای مشهور گه گو و یا «معبد بیرونی» نیز وجود دارد که به نام الهه غذا، او که موچی تقدیس یافته است.

پرستش امپراتور در دین شینتویی
پرستش امپراتور از خصایص اصلی دین شینتویی است. تا سال 1946 میلادی همه ساله در سالروز تولد امپراتور (میکادو)، در کلیه مؤسسات آموزشی ژاپنی، به دستور دولت، مراسم بسیار با شکوهی انجام می شد که در آن جنبه های میهن پرستانه به شدت به چشم می خورد که از آن جمله تعظیم در برابر عکس امپراتور بود. در اهیمت این اقدام، که برای همه شهروندان ژاپنی اجباری بود و در تمام مدارس دولتی و به همه جوانانی که به خدمت سربازی می رفتند تعلیم داده می شد که البته در ژاپن انجام خدمت سربازی برای همه اجباری بود هرچند گفته شود مبالغه نیست. این عمل، اقتدار و سلطه امپراتور را نه تنها در عرضه سیاسی که در زمینه دینی موجب می شد. نتیجه دیگر این اقدام ایجاد یک نیروی نظامی بود که تا حد افراط و تعصب به امپراتور سرسپردگی داشت و در اجرای فرامین و خواسته های او در هیچ حدی ز ایثار متوقف نمی شد. در اینجا دو نیروی دین و میهن پرستی در یک نقطه به هم می رسیدند. این مطلب تا حدودی نشان می دهد که چگونه ژاپن، که از نظر وسعت خاک کشوری نسبتا کوچک و از نظر منابع طبیعی هم فقیر است، توانست در طول سالهای جنگ جهان دوم و پیش از آن بدان گونه عمل کند. پرچم ملی ژاپن، که در مرکز آن یک خورشید به رنگ قرمز به چشم می خورد، نمونه عینی این مطلب است که چگونه اعتقاد دینی شینتویی به نحو موفقیت آمیزی برای بالا بردن غرور و حمیت میهنی مردم به کار گرفته شده است. بدون شک اهمیت کامل این شعار ملی در ذهن مردم روشنفکر «کشور آفتاب تابان» این را القاء می کرد که آنها باید برای کسب فرامین دینی و میهنی خود به منبع متعالی همه درخشندگی ها چشم داشته باشند؛ و نیز اینکه آنان، به عنوان رعایای میکادو که وجودی آسمانی دارد و به فرمان الهی به زمین آمده است، می توانند خود را از طریق امپراتور، به عنوان سلاله الهی که در یک سرزمین مقدس زندگی می کنند به حساب آورند.

عقاید و احکام شینتوئیزم جدید
تحول و تغییر در این مذهب از خدایان آغاز شد؛ یعنى انتقال اعتقاد از خدایان عرضى به خدایان طولى. از میان آن همه خداى طولى، فقط سه خدا را برگزیده شدند: آمانو، موناکانوسى، نوکامى. این سه خدا بر دیگر خدایان اشرف و افضل شدند. تحول دیگر عقیده خاصى به بهشت و جهنم، اعمال خیر و شر، پاداش و کیفر و... بود. نیکوکاران زرد پوست پس از مرگ در بهشت مخصوص ژاپنى ها جاى مى گیرند و بدکاران در جهنم که نوعى زیر زمین است، بدون وسائل معیشت، در آن معذب مى شوند.

اوراد و اذکار
اوراد سحرآمیزى که از اعصار گذشته باقى مانده. تقدیم هدایا به خداى خدایان: هدایایى مثل برنج و میوه و ماهى. رقص ‍ توسط دختران در ضمن عبادات مذهبى با روش خاصى.

اساطیر و خرافات
در آئین شینتو، بیش از هر مذهبى دیگر خرافات وجود دارد: دریافت خوبى و بدى ها به وسیله سوزاندن استخوان گوزن ها یا کاسه لاک پشت و مطالعه خطوط لاک لاک پشت. با این کار سرنوشت زندگى فرد در آینده روشن مى گردید. ضمنا اوقات سفر و ازدواج و... با همین مراسم روشن مى شد. از آنجا که مردم ژاپن و پیروان این مذهب خود را از تبار خداوند مى دانند، معتقدند که نیازى به دستورات و احکام معصل ندارند و براى انجام کارها از فطرت خود الهام مى گیرند. مرکز مذهبى شین تو، شهر ایسه است که شهر معابد نام دارد، چرا که پر از معبد است. شهر دیگرى به نام نارا وضع مشابهى دارد. بتخانه هزار بودا در ژاپن معروف است و در آن مجسمه خدایان بى شمارى با اشکال گوناگون گردآورى شده است. البته در ژاپن بتخانه هاى بسیارى در شهرها و روستاها وجود دارد. در سال 1945 میلادى امپراطورپرستى در ژاپن ملغى شد؛ ولى هنوز مردم ساده لوح بر این باور هستند.

منـابـع

کلیــد واژه هــا