رساله المشاعر

یکی از تألیفات نفیس صدرالمتالهین رساله المشاعر است، این کتاب مشتمل بر مقدمه ای زیبا و کامل است که با اسلوب شیوا و قلم توانا مطالب کتاب را معرفی و برتری علم الهی بر سایر علوم و معارف را بیان نموده است. این رساله شامل بحث های فلسفی راجع به شناختن واجب الوجود، صفات الهی، اصول حقایق ایمان، حکمت، کلام و.... به زبان عربی است. مولف در دیباچه یاد می کند که معرفت وجود و هستی شناسی را پایه فلسفه خود قرار داده است و اساس شناسایی خدا، رستاخیز، عالم مثال، اتحاد عاقل و معقول، جامعیت بسیط الحقیقه، اشتداد وجود و مانند اینها را بر روی همان هستی شناسی می گذارد. پیداست کتاب، مربوط به آغاز جوانی فیلسوف شیرازی نیست چنان که می گوید «پیش از این ماهیت را اصیل می پنداشتم تا اینکه از آن برگشتم و به اصالت وجود گرائیدم».

زندگینامه صدرالدین شیرازی (ملاصدرا):
محمد بن ابراهیم شیرازی ملقب به صدرالدین و مشهور به ملاصدرا یا صدرالمتالهین در حدود سال 979 یا 980 هجری قمری در شهر شیراز متولد شد. پدرش ابراهیم بن یحیی قوامی یکی از وزرای دولت صفویه و مردی با نفوذ و ثروتمند بود که با نهایت کوشش به تربیت و تعلیم یگانه پسر خود کمر همت بست. زندگانی ملاصدرا را می توان به سه دوره تقسیم نمود: 1- دوره طلبگی و تلمذ و بحث و مطالعه کتب قدما و آرای حکما در شیراز و اصفهان. در این دوره وی به تتبع و تفحص آرای فلاسفه و کلام و فلاسفه مشائی و اشراقی اشتغال داشت. 2- مرحله تهذیب نفس و ریاضت و مکاشفه در روستای کهک (در نزدیکی قم) که نهایتا به کشف حقایق ربانی و علوم الهی منجر گردید. 3- مرحله تألیف و تدریس در شیراز در مدرسه ای که الله وردی خان، والی فارس بنا نهاده بود. طی این دوره ملاصدرا تقریبا تمام آثار خود را تألیف کرد. ملاصدرا حکمت الهی و فلسفه اسلامی را وارد مرحله جدید کرد، وی در آنچه علم اعلی یا علم کلی یا فلسفه اولی با حکمت الهی خوانده می شود و تنها همین بخش است که به حقیقت، فلسفه است و فلسفه حقیقی خوانده می شود، مقام فلاسفه پیش را تحت شعاع قرار داد، اصول و مبانی اولیه این فن را تغییر داد و آن را بر اصولی خلل ناپذیر استوار کرد. آخوند تا پایان عمر در شیراز به تألیف و تدریس پرداخت و در این ایام هفت بار پای پیاده به مکه سفر کرد که در بازگشت از هفتمین سفر، در بصره در سال 1050 هجری قمری درگذشت.
اساتید: شیخ بهاءالدین عاملی مشهور به شیخ بهایی، میرداماد، میرابوالقاسم فندرسکی عارف و زاهد و ریاضی دان بی همتای آن عصر و...
شاگردان: ملاصدرا شاگردان بسیاری را تربیت کرد اما از مشهورترین آنها: ملامحسن فیض کاشانی و مولا عبدالرزاق لاهیجی بودند که هر دو علاوه بر داشتن سمت شاگردی، داماد وی نیز بودند.
آثار: الحکمة المتعالیه (اسفار اربعه)، شرح الهدایة، المبدا و المعاد، حدوث العالم، المشاعر، شرح شفا، الشواهد الربوبیه، اجوبة المسائل، تفاسیر بعضی از سوره های قرآن کریم و...

ساختاربندی کتاب:
این کتاب دارای فاتحه در مباحث وجود و جعل در 8 مشعر می باشد؛
1. موقف اول درباره مجعول اول در 3 منهج: 1- هستی خدا و یگانگی او (8 مشعر)، 2- اصول و صفات خدا (4 مشعر) 3- آفرینش و کردار خدا (3 مشعر) و یک خاتمه
2. موقف دوم درباره کیفیت جعل
- ساختاربندی به زبان عربی:
الفاتحه: فی تحقیق مفهوم الوجود و...
1- المشعر الاول: فی بیان انه غنی عن التعریف
2- المشعر الثانی: فی کیفیة شموله للاشیاء
3- المشعر الثالث: فی تحقیق الوجود عینا
4- المشعر الرابع: فی دفع شکوک اوردت علی عینیة الوجود
5- المشعر الخامس: فی کیفیة اتصاف الماهیة بالوجود
6- المشعر السادس: فی ان تخصص افراد الوجود
7- المشعر السابع: فی ان الامه المجعول بالذات من الجاعل
8- المشعر الثامن: فی کیفیة الجعل و الافاضة
1- المنهج الاول: فی وجوده تعالی (8 مشعر)
2- المنهج الثانی: فی نبذ من احوال صفاته (4 مشعر)
3- المنهج الثالث: فی الاشارة الی الصنع و الابداع (3 مشعر)
- خاتمة الرساله
- فهرست مصادر تحقیق
- نمایه
این کتاب در سال 1340 توسط چاپ خانه ربانی به چاپ رسیده است و تصحیح و تحقیق کتاب بر عهده استاد سیدجلال الدین آشتیانی بوده است. شرح این کتاب توسط ملامحمد جعفر لاهیجی، شیخ احمد احسائی، مولی حسین تنکابنی و..بوده. شرح رساله المشاعر به تصحیح سید جلال الدین آشتیانی در سال 1376 توسط انتشارات امیرکبیر در تهران منتشر شده است. ترجمه و مقدمه و تعلیقات فرانسوی از هانری کربن (تهران، 1342) و ترجمه فارسی توسط بدیع الملک میرزا عمادالدوله می باشد.

منـابـع

کلیــد واژه هــا