موارد حبط در روایات

1ـ امام رضا (ع) می فرماید: رسول خدا (ص) فرمود: هنگام انتخاب، بهشت را بر جهنم برگزینید و کردارتان را باطل نسازید وگرنه از سر به آتش درافکنده خواهید شد و در آن همیشه جاوید خواهید ماند.
2ـ حرام خواری و پرهیز نکردن از مال دیگران نیز سبب از بین رفتن کردار نیک انسان است. امام باقر (ع) فرمود: خدای سبحان در روز قیامت گروهی را برمی انگیزد که پیش پای آنان نور سفیدی همچون پارچه ای بسیار سفید وجود دارد. سپس فرمان می دهد: «کن هباء منثورا؛ ذرات پراکنده و ناچیز شو»، آنگاه امام باقر (ع) به ابوحمزه ثمالی فرمود: ای اباحمزه! صاحبان این نور که به فرمان خداوند نورشان گرفته شد و از بین رفت کسانی هستند که در دنیا اهل نماز و روزه بودند، لیکن هرگاه مالی حرام بر آنان عرضه می شد می خوردند و هرگاه فضل و منقبت امیر مؤمنان (ع) را یادآوریشان می کردند آن را انکار می نمودند. آن گاه فرمود: هباء منثور، ذرات بسیار ریزی است که در شعاع خورشید هنگامی که از روزنه تابش می کند مشاهده می شود.
3ـ آتش معصیت، همه کردار نیک انسان را می سوزانـد. از امـام باقـر (ع) نقل شـده که پیامبـر اسـلام (ص) فـرمود: کسی که سبحان الله، الحمد لله، لا إله إلا الله یا الله أکبر بگوید خداوند برای هر کدام از آن ها برای او نهال درختی در بهشت می نشاند. مردی از قریش گفت: ای رسول خدا (ص) پس ما در بهشت صاحب درختان زیادی خواهیم بود. فرمود: آری، لیکن بترسید تا آتشی نفرستید آن ها را بسوزاند و این است معنای آیه ی «یا أیها الذین امنوا أطیعوا الله و أطیعوا الرسول و لا تبطلوا أعمالکم؛ ای کسانی که ایمان آورده اید: اطاعت کنید خدا را و اطاعت کنید رسول خدا را و اعمال خود را باطل نسازید. (محمد/ 33).
4 ـ سرپیچی از ولایت علی بن ابیطالب (ع) از مصادیق بارز حبط عمل فی نفسه و احباط اعمال صالح دیگر است. امام باقر (ع) می فرماید: گروهی از مردم، از ولایت علی (ع) ناخرسند بوده، آن را مکروه می داشتند، حال آن که خداوند ولایت او را در روز بدر، روز حنین، در بطن نخله، روز ترویه (هشتم ذیحجه) و روز عرفه بیان فرمود و در سالی که کفار قریش رسول خدا را از مسجد الحرام ممنوع ساختند پانزده آیه درباره ولایت علی بن ابیطالب نازل گشت... از این رو حضرت باقر (ع) فرمود: «کرهوا ما أنزل الله فى حق على (ع)». ابوحمزه ثمالی گوید: از امام باقر (ع) از معنای این آیه پرسیدم: «وَلَقَدْ أُوحِيَ إِلَيْكَ وَإِلَى الَّذِينَ مِنْ قَبْلِكَ لَئِنْ أَشْرَكْتَ لَيَحْبَطَنَّ عَمَلُكَ وَلَتَكُونَنَّ مِنَ الْخَاسِرِينَ؛ و قطعا به تو و به كسانى كه پيش از تو بودند وحى شده است اگر شرك ورزى حتما كردارت تباه و مسلما از زيانكاران خواهى شد» (زمر/ 65)، فرمود: تفسیرش این است: هرگاه ولایت کسی را با ولایت علی (ع) بعد از خودت همراه سازی کردارت تباه گشته و از زیان کاران خواهی بود.
در برخی روایات نیز آمده: این آیه گرچه خطاب به پیامبر (ص) است، لیکن مقصود اصلی امت اوست؛ یعنی به فرموده امام صادق (ع) از قبیل: «إیاک أعنى و اسمعى یاجاره؛ تو را خطاب می کنم و منظور اصلی آن است که همسایه بشنود است». دلیل آن، سخن خداوند بزرگ است که ذیل آیه فرمود: «بل الله فاعبد و کن من الشاکرین؛ همیشه خدا را پرستش کن و از شکرگزاران باش» (زمر/ 66)، حال آن که خدا می دانست پیامبرش (ص) او را پرستش کرده و شکرگزار اوست، ولی خداوند پیامبرش را دعوت به پرستش می کند تا امت او را آموزش دهد و ادب کند.
حاصل این که، شرک آن قدر رجس و رجز و پلید است که حتی اگر از پیامبران معصوم (ع) نیز سرزند از زیان کاران خواهند بود. از این رو قرآن می فرماید: «وإسمعیل و الیسع و یونس و لوطا و کلا فضلنا علی العالمین* و من ابائهم و ذریاتهم و إخوانهم و اجتبیناهم و هدیناهم إلی صراط مستقیم* ذلک هدی الله یهدی به من یشاء من عباده و لو أشرکوا لحبط عنهم ما کانوا یعملون؛ اسماعیل و یسع و یونس و لوط از شایستگانند و ما همه ی آنان را بر جهانیان برتری دادیم* و نیز برخی از پدران و فرزندان و برادران آنان را فضیلت داده، بر دیگران برگزیدیم و به راه راست هدایت کردیم* این است راهنمایی خدا که به آن هر یک از بندگانش را که خواهد هدایت کند و اگر بر خدا شرک آورند همه ی کردارشان را نابود می سازد» (انعام/ 86-88). فرشتگان معصوم نیز اگر داعیه ی الوهیت داشته باشند به عذاب جهنم مبتلا خواهند گشت: «و من یقل منهم إنی إله من دونه فذلک نجزیه جهنم کذلک نجزی الظالمین؛ و هر کس از آن ها که گوید: من خدایی هستم به جز او، پس وی را دوزخ کیفر دهیم؛ این چنین ستمکاران را کیفر می دهیم» (انبیاء/ 29). پس کمال همه ی موجودات به بندگی آنان نسبت به ساحت قدس ربوبی است.

منـابـع

کلیــد واژه هــا