اسلام ابوقحافه

ابوقحافه، پدر ابوبکر و پسر عثمان ابن عامر بن عمرو بن کعب بود. مادرش فتیلة دختر اداة بن ریاح بن عبد الله بن قرط نام داشت. از اسماء دختر ابوبکر نقل شده است: در سال فتح مکه و هنگامیکه رسول خدا (ص) در ذی طوی فرود آمدند، ابوقحافه به دختر خود که از کوچکترین فرزندش بود ظاهرا این دختر نوه ابو قحافه می شود گفت: ای دخترکم! مرا به بالای کوه ابو قبیس ببر تا بر منطقه اشراف یابیم. و در آن موقع ابوقحافه نابینا شده بود. آن دختر، او را بالای کوه ابوقبیس برد. ابوقحافه گفت: دخترکم! چه می بینی؟ گفت:سیاهی جمع بسیاری را می بینم و مردی را می بینم که به سرعت بین آن جمع جلو و عقب می رود. ابوقحافه گفت: آن مرد نظم دهنده صف جنگ است. و پس از مدتی گفت: دیگر چه می بینی؟
دختر گفت: آن جمع را می بینم که منتشر و متفرق شدند. ابوقحافه گفت: قسم به خدا که سپاه پراکنده شد و لشکر اسلام به زودی داخل شهر خواهد شد. پس به سرعت مرا به خانه ببر. دختر به سرعت ابوقحافه را پایین آورد. در این هنگام سپاه اسلام نیز به آنجا رسید و یک نفر از ایشان گردنبند دختر را که از نقره بود از گردنش در آورد. هنگامى که رسول خدا (ص) داخل مسجدالحرام شد. ابوبکر پدرش ابوقحافه را به حضور ایشان آورد، همین که پیامبر (ص) ابوقحافه را دید به ابوبکر فرمود: کاش این پیرمرد را به حال خود مى گذاشتى که من پیش او مى رفتم. ابوبکر گفت: اى رسول خدا! او سزاوارتر است که پیاده به حضور تو آید نه آن که شما پیاده پیش او بروید. پیامبر (ص) ابوقحافه را برابر خود نشاند و دست روى قلب او نهاد سپس به او فرمود: اى ابوقحافه مسلمان شو تا سلامت یابى. ابوقحافه اسلام آورد و شهادت به حق داد. ابوقحافه را در حالى که موهاى سر و ریش او همچون برف و غوزه پنبه سفید شده بود به حضور پیامبر (ص) آوردند. رسول خدا (ص) فرمود: این رنگ سپید را تغییر دهید و از رنگ سیاه بپرهیزید بلکه به رنگی غیر سیاه سر و ریش او را رنگ کنید.
و از جابربن عبدالله انصاری خبر داده اند که مى گفت: روز فتح مکه ابوقحافه را که موهاى سرش به سفیدى برف و پنبه بود به حضور پیامبر (ص) آوردند. رسول خدا (ص) فرمود: این پیرمرد را پیش یکى از زنهایش ببرید تا رنگ موهایش را تغییر دهد موهایش را رنگ کند و از رنگ سیاه او را دور دارید. در برخی منابع آمده است: پس از آنکه پیامبر (ص) به ابوقحافه فرمود: اى ابوقحافه مسلمان شو تا سلامت یابى. ابوبکر بلند شد و دست خواهرش را گرفت و رو به مسلمانان گفت: شما را به خدا و اسلام سوگند می دهم که گردنبند خواهرم را باز گردانید. اما احدی آن را باز نگرداند. پس ابوبکر رو به خواهرش کرده و گفت: ای خواهرم! گردنبندت را به حساب خدا بگذار. واقعا امروزه خیانت در امانت در میان مردم موضوع کوچکی است.

اشکالات وارده به سخنان ابوبکر:
1- اموال مشرکین نزد مسلمانان امانت حساب نمی شود و خواهر ابوبکر در آن زمان مشرک بود لذا ابوبکر اشتباه کرد که گفت: واقعا امروزه خیانت در امانت در میان مردم موضوع کوچکی است. زیرا گردنبند خواهرش امانت به حساب نمی آمد بلکه آن غنیمت بود و غنیمت آنگاه که گرفته شود برای مسلمانان است.
2- برادرانی که تمامی صحابه را عادل می دانند جواب دهند آیا سخن ابوبکر به صحابه نشان دهنده فسق ایشان یا ابوبکر نیست؟ زیرا، یا ابوبکر راست گفته و صحابه حداقل یک نفر از ایشان خائن است لذا عادل نیست و یا ابوبکر دروغ گفته فلذا خودش فاسق است.
3- آن طور که مورخین گفته اند ابوقحافه به هنگام فتح مکه اصلا دختر کوچکی نداشته و تنها دختر وی ام فروه بوده است که همسر تمیم داری بود. لذا احتمال ساختگی بودن این نقل وجود دارد.
آیا ابوبکر تنها کسی است که خود و پدر و تمام پسران و دخترش اسلام آوردند:
برخی از سیره نویسان اهل تسنن ادعا کرده اند که در میان صحابه، مهاجرین و انصار، هیچ کسی نبوده است که خود و پدر و تمام پسران و تمام دخترانش اسلام بیاورند، مگر ابوبکر.
این سخن صحیح نیست زیرا طبق نصوص ما ابوطالب اسلام آورده بود پس علی (ع) نیز خود و پدر و پسران و دخترانش اسلام آوردند. در حدیثی از امام رضا (ع) آمده است که ایشان در جواب کسی که از اسلام ابوطالب پرسیده بود، فرمودند: إنک إن لم تقر بإیمان أبی طالب کان مصیرک إلى النار؛ تو اگر به ایمان ابوطالب اقرار نکنی سرانجام تو بسوی آتش نار خواهد بود. مراجعه کنید به: شرح النهج للمعتزلی، ج 14 ص 68 و الغدیر ج 7 ص 381 و 394 عن الکراجکی ص 80، و کتاب الحجة لابن معد ص 16 و کتاب ابوطالب مؤمن قریش (به نقل از الصحیح من السیره ج3 چاپ قدیم). برخی از مورخین نیز گفته اند: در میان صحابه نمی توان چهار نفر را یافت که هر چهار تا اسلام آورده و هر یک پدر کسی باشد که بعد اوست مگر ابوقحافه و ابوبکر و عبدالرحمن ابن ابوبکر و محمد ابن عبدالرحمن. این سخن نیز غلط است زیرا: حارثه پدر زید اسلام آورده و پیامبر (ص) را دید (همچنان که الحافظ منذری گفته است) و پسرش زید ابن حارثه و اسامة ابن زید و اسامه فرزندی بدنیا آورد که در زمان حیات پیامبر (ص) بود و این چهار تن نیز همگی اسلام آورده و هر یک پدر بعدی هستند. آیا ابوبکر تنها کسی است که پدر و مادرش هر دو اسلام آوردند؟ برخی مورخین از قول عایشه گفته اند: در میان مهاجرین تنها کسی که پدر و مادرش اسلام آوردند ابوبکر بود. این ادعا صحیح نیست زیرا عمار ابن یاسر (که پدرش، یاسر و مادرش سمیه هر دو اسلام آوردند)، نیز چنین بود و به جز عمار عبدالله ابن عمرو و عبدالله ابن زبیر و سلمة ابن ابی سلمة و در راس همه این ها امام علی ابن ابی طالب همگی پدر و مادرشان اسلام آورده بودند.
آیا آیه و وصینا الانسان بوالدیه ...(احقاف/ 15) در مورد ابوبکر نازل شده؟ برخی مورخین و بعضی از مفسرین گفته اند آیه فوق در حق ابوبکر نازل شده است. ترجمه آیه چنین است:
ما به انسان سفارش پدر و مادرش را کردیم که به ایشان احسان کند احسانى مخصوص به آنان، مادرش او را به حملى ناراحت کننده حمل کرد و به وضعى ناراحت کننده بزایید و حمل او تا روزى که از شیرش مى گیرد سى ماه است و تا هنگامى که به حد بلوغ و رشد عقلى برسد همـچـنان پـدر و مادر مراقبش هستند تا به حد چهل سالگى برسد. آن وقت مى  گوید: پروردگارا نصیبم کن که شکر آن نعمت هایى که به من و پـدر و مادرم انعام فرمودى به جاى آرم و اعمال صالح که مایه خشنودى تو باشد انجام دهم. پروردگارا ذریه مرا هم برایم اصلاح فرما. پروردگارا من امروز به درگاهت توبه مى آورم و از تسلیم شدگانت هستم. کسانی که ادعا کرده اند این آیه در مورد ابوبکر است گفته اند: چون مدت حمل ابوبکر و از شیر گرفته شدنش 30 ماه بوده و هنگامیکه پیامبر (ص) به پیامبری رسید، 38 سال داشت و پیامبر را تصدیق کرد و هنگامیکه به چهل سالگی رسید گفت: پروردگارا نصیبم کن که شکر آن نعمت هایى که به من و پـدر و مادرم انعام فرمودى به جاى آرم و پس خود و پدر و مادرش اسلام آوردند. و منظور از نعمت، نعمت اسلام خود و پدر و مادرش بود لذا او کسی است که آیه در مورد او نازل شده است.

اشکالات وارده به ادعای فوق:
طبق آنچه علامه جعفر مرتضی، از قول علامه امینی آورده و خود نیز مطالبی افزوده اند به ادعای فوق ایراداتی وارد است:
1- اینکه گفته شده: چون مادر ابوبکر 9 ماه او را حمل کرده و 21 ماه او را شیر داده پس این آیه در مورد اوست، سخن گزافیست، زیرا اولا نمی توان اثبات کرد که حملش 9 و شیر خواره گی اش 21 ماه بوده و ثانیا اگر اثبات شود هم دلیل نمی شود زیرا بسیاری از افراد حملشان 9 ماه بوده و ممکن است بسیاری از آنها را مادرشان 21 ماه شیر داده باشد. پس ابوبکر خصوصیت خاصی ندارد که بگوییم حتما آیه در مورد او بوده است.
2- ابوبکر پس از 7 سال از بعثت اسلام آورده است پس اگر به هنگام بعثت 38 ساله بوده در 45 سالگی اسلام آورده است نه 40 سالگی.
3- اگر هنگام بعثت نبی اکرم (ص) ابوبکر 38 ساله بوده طبق نصوص اهل سنت پدرش در حدود 59 سالگی او اسلام آورده است نه 40 سالگی اش زیرا پدرش در سال فتح مکه و یا بعد آن اسلام آورد. بنابراین سه اشکال نتیجه می گیریم که آیه فوق در حق ابوبکر نبوده و ادعای مذکور باطل است و یا حداقل نمی توان آن را اثبات نمود.

منـابـع

کلیــد واژه هــا