مراتب عقل

عقل و تعقل را می توان به هفت مرتبه تقسیم کرد، که از اهم به مهم از این قرار است:
1-عقل و تعقل وحیانی ( دفائنی، فطری، نوری، العقل نور....)
2-عقل و تعقل عرفانی ( با قلمروی بسیار محدود)
3-عقل و تعقل فلسفی (اشراقی- رواقی)
4-عقل و تعقل (مشائی)
5- عقل و تعقل فلسفی- عرفانی (صدرایی)، که البته در این فلسفه، آنچه نهادینه است کشف است. از این رو نظر اعمال عقل موخر است از فلسفه مشاء و از نظر اعمال کشف مقدم بر فلسفه اشراق.
6-عقل و تعقل استقرائی.
7-عقل و تعقل تجربی.
بالاترین این مراتب، مرتبه نخست است، که عقل در آن در مداری باز قرار می گیرد، و همه بالقوه های عقل بالفعل می شود و پایین تر از همه دو مرتبه آخر است، که با اندکی از مظاهر مادی و عالم ماده (یعنی جزء کوچکی از جهان کائنات و هستی ها) سر و کار دارد. و از آن بالاتر نمی رود. تعبیر "عقلانیت و دین" نیز، تعبیری است غیر علمی و غیر واقعی و اگر کاربردی داشته باشد، در دنیای مسیحیت و یهودیت است و درمورد «عهدین» موجود که در آن مطالبی است غیر قابل انتساب به وحی و عقل. بنابراین، چنین تعبیری در دنیای اسلام، به خصوص جهان تشیع، با غنای عقلانی- معارفی بیکرانی که از برکت قرآن کریم و سنت نبوی و تعالیم معصومین (ع) دارد، هرگز نباید به کار برده شود، که تعبیری است ناشی از جهل به ابواب معارف، یا -خدای نا خواسته – خیانت به حقایق تعالیم.
فاضلان آگاه و متعهد نباید آن را بپذیرند، تا چه رسد که در کتاب ها و مقاله ها بنویسند و در رسانه ها آن را -یعنی تعبیر یاد شده را- عنوان کنند، که بسیاری را گمراه خواهد کرد. اصل این تعبیر، از سوی ایادی استشراقی و استعماری و عوامل آنان وارد حوزه فرهنگ اسلامی و قرآنی شده است و خواسته اند دین اسلام را هم تا سر حد مسیحیت و یهودیت و غیر قابل تعقل وا نمایند و معارفش را در شمار آن معارف کذایی قرار دهند. و قرآن کریم را کتابی از گونه «عهدین» معرفی کنند.

منـابـع

کلیــد واژه هــا