وصیت نامه حضرت علی (ع) در معالم الحکم

از امام علی (ع) وصیت های دیگر نیز در سندهای قدیمی دیده می شود. برخی از آنها را پیش از ضربت خوردن فرموده و برخی را پس از آنکه متوجه دیدار خدا گردید.
قاضی محمد بن سلامه معروف به قضاعی متوفای 405 هجری در مجموعه ای از سخنان علی که آن را دستور معالم الحکم نامید، این وصیت را از امام آورده است. چون پسر ملجم او را ضربت زد، امام حسن گریان بر او در آمد. پرسید:
- "پسرم چرا گریه میکنی؟"
- "چرا نگریم که تو در نخستین روز آن جهان و آخرین روز این جهانی."
- "پسرم! چهار چیز را که به تو میگویم به خاطر بسپار و به کار دار، و چهار چیز را که اگر بدان کار نکنی اندک زیانی به تو نمیرساند."
- "پدر! آن چهار چیز که باید به کار دارم چیست؟ "
- "خرد برترین توانگری است و بدترین تهیدستی نادانی است و خودبینی وحشتناک ترین وحشت و خوشخوئی گرامی ترین حسب."
- "این چهار خصلت، آن چهار دیگر را هم بگو!"
- "از دوستی احمق بپرهیز که او خواهد تو را سود رساند لیکن به زیانت کشاند. از دوستی با دروغگو که دور را به تو نزدیک و نزدیک را دور نماید. و از دوستی بخیل که چیزی را که بدان سخت نیازمندی از تو دریغ میدارد. و دوستی تبهکار که تو را به هنگام سود خود میفروشد."
و هم این وصیت را در مجموعه خود آورده است:
چون امیر مؤمنان ضربت خورد کسان او و گروهی از یاران خاص او گرد وی فراهم آمدند. امام فرمود:
"سپاس خدای را که اجل ها را مدت نهاده است و روزی بندگان را مقدر داشته، و برای هر چیز حدی گذارده و در کتاب خود از چیزی کوتاهی نفرموده. که گوید: «هر جا باشید مرگ شما را درمی یابد هر چند در برجهای استوار برافراشته باشید.» و خدای عزوجل گفت:
«اگر در خانه های خود مانید، آنان که سرنوشتشان کشته شدن است به کشتنگاه خود می روند.»
و پیامبر خود را گفت: «به معروف امر کن و از منکر بازدار و بدانچه به تو می رسد شکیبا باش که این از کارهاست که در آن عزم راسخ بایسته است. حبیب خدا و بهترین آفریده او که راستگو است و راستگویی او گواهی شده است مرا از این روز خبر داد، و سفارش کرد و گفت علی! چگونه ای اگر میان مردمی بمانی که در آنان خیر نیست. می خوانی و پاسخت نمیدهند، اندرز میدهی، یاریت نمیکنند. یارانت از تو به یکسو می شوند و خیرخواهانت خود را ناشناس می نمایانند و آن که با تو میماند از دشمنت بر تو سخت تر است. چون از آنان خواهی (به یاریت) برخیزند روی برمیگردانند و اگر پای بفشاری، گریزان پشت میکنند. چون تو را ببیند که فرمان خدا را برپا میداری و آنانرا از دنیا باز میگردانی آرزوی مردنت را میکنند. از آنان کسی است که آنچه را در آن طمع بسته بود از او بریده ای، و او خشم خود را
می خورد و کسی که خویشان او را کشته ای و او کینه خواه تو است و مرگ تو را انتظار می برد، و بلاها که روزگار بر سرت آورد. سینه همه شان پر کینه است و آتش خشمشان افروخته. و پیوسته میان آنان چنین به سر خواهی برد تا تو را بکشند یا گزندی به تو رسانند و بدان نام ها که مرا نامیدند بنامند، و گویند کاهن است و گویند جادوگر است و گویند دروغگو است و دروغ بندند (افترا زنند). پس شکیبا باش که تو باید به من اقتدا کنی و خدا چنین فرموده است که گوید: «همانا رسول خدا برای شما سرمشق خوبی است.»
علی! خدای عزوجل مرا فرموده است تو را نزدیک خویش آرم و دور نگردانم. تو را بیاموزم و وانگذارم و با تو بپیوندم و بر تو ستم نرانم. این وصیت رسول خداست و عهد اوست با من، پس من، ای گروهی که به فرمان خدا برپائید و دین او را پاسداری می نمائید و در گرفتن حق یتیمان و درویشان پابرجایید، شما را پس از خود به تقوی وصیت میکنم و از فریفته شدن به زر و زیور آن می پرهیزانم که دنیا کالای فریب است.
از راه دل بستگان به دنیا به یکسو شوید، آنان که غفلت بر دلهاشان پرده افکنده است تا آنکه آنرا که گمان نمی بردند (عذاب الهی) به سویشان آمد، حالی که آگاه نبودند گرفتار شدند.
پیش از شما مردمی بودند که پیامبران خویش را پیروی نمودند، اگر پی آنان را گیرید و اقتدا به ایشان کنید گمراه نخواهید شد. همانا پیامبر خدا، کتاب خدا و عترت خویش را میان شما نهاده است. علم آنچه می کنید و یا از آن می پرهیزید نزد آنان است. آنان راه پیدا و روشنائی هویدایند، و پایه های زمین برپادارندگان عدل. از نور آنان روشنی جویند و در پی آنان راه پویند از درختی که رستنگاه آن به بار است و ریشه ای پایدار و شاخه اش رفته به آسمان. و میوه آن خوشگوار رسته در سرزمین حرم و سیراب از آب کرم. پالوده از خس و خاشاک و چیزهای ناپاک. گزیده از پاکترین زاده مردمان، از بهترین خاندانهای آدمیان. از آنان مبرید تا از هم نبرید و از آنان به یکسو مشوید تا پراکنده نشوید.
با آنان باشید تا راه را بیابید و رستگار شوید. و پاس جانشینی رسول خدا را هر چه نیکوتر درباره آنان رعایت کنید. چرا که او فرمود: "کتاب خدا و اهل بیت از هم جدا نشوند تا بر من در حوض کوثر درآیند." شما را به خدایی می سپارم که امانتهای خود را ضایع نخواهد کرد. خدا شما را بدانچه در آرزوی آنید برساند و از آنچه از آن بیم دارید نگه دارد به دوستان و جانشینان من سلام برسانید.
خدا شما را نگه دارد و حرمت پیامبرتان را در میان شما حفظ فرماید. والسلام."

منـابـع

کلیــد واژه هــا