بهترین دوستی برای انسان در قیامت

قرآن کریم قیامت را یوم التغابن نامیده است، روز مغبونیت و یا روز مغبونیت مشترک. روز مغبونیت مشترک یعنی روزی که بعضی از آنچه در این دنیا همکاری است در آن دنیا به صورت ضرر مشترک ظاهر می شود. عکس قضیه هم هست. در آن جهان همکاریهایی به تعبیر قرآن به صورت خلت و دوستیهای مشترک ظاهر می شود. از آیات قرآن چنین استنباط می شود که پیوندها و همکاریهای افراد با یکدیگر اگر برای خدا باشد در قیامت گسسته نمی شود و بلکه مستحکمتر می شود، ولی پیوندهایی که در دنیا بر اساس گناه و ظلم است و بر اساس حق و حقیقت نیست، تمام اینها در آن جهان گسسته می شود و تبدیل به دشمنی می شود. آیه قرآن این است: «الاخلاء یومئذ بعضهم لبعض عدو الا المتقین؛ در آن روز دوستان، بعضی دشمن دیگرند، مگر پرهیزگاران» (زخرف/ 67).
تعبیر قرآن در اینجا کلمه خلیل است. «اخلا» به معنی دوستان است ولی معنای آن مقداری از کلمه دوستان عمیق تر است. خلت از همان ماده ای است که می گوییم: تخلل. مثلا اگر آبی در زمین فرو برود، می گوییم متخلل شده است یعنی خلل و فرجی را که در اینجا بوده پر کرده است. فرض کنید مقداری خاک در اینجا هست. آب که روی آن می ریزیم در خاک جذب می شود، حجم بیشتری را ایجاد نمی کند. یا در استکان که قدری شکر می ریزیم و روی آن آب می ریزیم، بر حجم افزوده نمی شود. علتش این است که در این وسطها جاهای خالی و خلل وجود دارد. آب آن جاهای خالی را پر می کند. بعد که مقداری بیشتر آب بریزیم که از آن جاهای خالی بیشتر باشد آب بالا می آید.
دو نفر دوست، وقتی که دوستیهایشان در یکدیگر نفوذ کرده باشد مثل این است که در یکدیگر فرو رفته اند یعنی جز یکدیگر شده اند. محبت یکی جاهای خالی قلب دیگری را پر کرده و محبت دومی جاهای خالی قلب اولی را پر کرده است. ابراهیم (ع) را خلیل الله می گویند. بعضی از عرفا خیلی از این کلمه خلیل الله خواسته اند راجع بمرتبه حضرت ابراهیم استفاده کنند. گفته اند ایشان خلیل الله نامیده شده است از این جهت که آنچنان با خداوند یگانگی پیدا کرده است که گویی ابراهیمی وجود ندارد.
«الاخلاء یومئذ بعضهم لبعض عدو الا المتقین». پیوندها در قیامت همه بریده می شود و تبدیل به دشمنی می شود مگر پیوندی که میان متقین است، آنها که یکدیگر را به خاطر خدا دوست دارند، آنها که به معنی واقعی برادر دینی هستند. آن سنخیتی که میان آنها وجود دارد که آنها را با یکدیگر دوست کرده است، سنخیت معنوی و الهی است. دوستی میان متقین در قیامت از بین نمی رود و باقی می ماند.
حدیثی در کافی هست که در داستان راستان هم نقل کرده ایم که روزی پیامبر اکرم رو به اصحاب خود کرده و فرمودند: «ای عری الا یمان اوثق؟؛ کدام دستگیره ایمان مستحکمتر و محکمتر است؟» (ایمان دستگیره های زیادی دارد که با تمام آنها انسان می تواند خود را نگهداری کند). یک نفر عرض کرد: نماز. دیگری عرض کرد روزه. سومی گفت: زکات. چهارمی گفت: حج....
فرمود همه اینها که شما می گویید درست است و از دستگیره های ایمان هستند، ولی آن محکمترین دستگیره ها چیز دیگری است. عرض کردند: شما بفرمایید یا رسول الله. فرمودند: «الحب فی الله والبغض فی الله» (بحارالانوار، ج27، ص56) این که افراد یکدیگر را به خاطر حق دوست بدارند و به خاطر حق دشمن بدارند، یعنی انسان با کسی دشمن باشد به خاطر خدا، به خاطر ظلمش و فسقش و با دیگری دوست باشد به خاطر توحیدش و ایمانش و عدالتش و عمل صالحش. فرمود: محکمترین دستگیره های ایمان این است.
«الاخلاء یومئذ بعضهم لبعض عدو الا المتقین؛ دوستان در آنجا همه با یکدیگر دشمن هستند مگر پرهیزکاران، آن کسانی که اساس دوستی شان خدا بوده است».

منـابـع

کلیــد واژه هــا