خواب از نظر روايات اسلامى

از روایاتى که مفسران در ذیل آیات سوره زمر که خداوند می فرماید: «الله یتوفی الانفس حین موتها و التی لم تمت فی منامها؛ خداوند نفس ها را در وقت مردن و (نفس) زنده ها را که هنوز نمرده اند و وقت خوابیدن می گیرد.» (زمر/ 42) ذکر کرده اند نیز به خوبى روشن مى شود که خواب در اسلام به عنوان حرکت روح به سوى عالم ارواح شمرده شده و بیدارى بازگشت روح به بدن و نوعى حیات مجدد است.
در حدیثى از امیر مؤمنان على (ع) مى خوانیم که به یارانش چنین تعلیم مى داد: «لا ینام المسلم و هو جنب ، لا ینام الا على طهور ، فان لم یجد الماء فلیتمم بالصعید ، فان روح المؤمن ترفع الى الله تعالى فیقبلها ، و یبارک علیها ، فان کان اجلها قد حضر جعلها فى کنوز رحمته ، و ان لم یکن اجلها قد حضر بعث بها مع امنائه من ملائکته ، فیردونها فى جسده؛ مسلمان نباید با حالت جنابت بخوابد و جز با طهارت وضو به بستر نرود، هرگاه آب نیابد تیمم کند، زیرا روح مؤمن به سوى خداوند متعال بالا مى رود، او را مى پذیرد و به او برکت مى دهد، هر گاه پایان عمرش فرا رسیده باشد او را در گنج هاى رحمتش قرار مى دهد و اگر فرا نرسیده باشد او را با امنائش از فرشتگان به جسدش باز مى گرداند.»
در حدیث دیگرى از امام باقر (ع) چنین مى خوانیم:«اذا قمت باللیل من منامک فقل الحمد لله الذى رد على روحى لاحمده و اعبده؛ هنگامى که در شب از خواب بر مى خیزى بگو حمد خدایى را که روح مرا به من باز گرداند ، تا او را حمد و سپاس گویم و عبادت کنم» و حدیث در این زمینه بسیار است.
در تفاوت خواب و مرگ در روایات آمده: کتاب‌ «معانی‌ الاخبار» روایت‌ می کند از امام‌ محمد تقی (ع) که‌ چون‌ از آن حضرت‌ از حقیقت‌ مرگ‌ سؤال‌ شد، در پاسخ‌ فرمودند: «مرگ‌ همین‌ خوابی‌ است‌ که‌ هر شب‌ به‌ سراغ‌ شما می‌آید؛ با این‌ اختلاف‌ که‌ مدتش‌ طولانی‌ است‌ و انسان‌ در این‌ خواب‌ بیدار نمی‌شود مگر روز قیامت‌. افرادی‌ که‌ در حال‌ خواب‌، خواب‌ می‌بینند و در آن‌ حال‌ به‌ انواع‌ فرح‌ که‌ به‌ وصف‌ و اندازه‌ نیاید شاد خاطر می گردند، یا به‌ انواع‌ دهشت ها و وحشت ها که‌ قابل‌ توصیف‌ و تقدیر نباشد دچار می گردند؛ چگونه‌ است‌ حال‌ سرور و شادمانی‌ آنها یا حال‌ دهشت‌ و اضطراب‌ آنها در خواب‌؟ همین طور است‌ مرگ‌ و احوالاتی‌ که‌ در آن حال‌ بر انسان‌ پیش‌ می‌آید؛ پس‌ آماده مرگ‌ شوید!» (معانی الاخبار، ص289) این‌ روایت‌ صریح‌ است‌ بر اینکه‌ خواب‌ و مرگ‌ یکی‌ است‌، منتهی‌ مرگ‌ قدری‌ عمیق‌ تر است‌ و سنگین‌ تر و خواب‌ قدری‌ سطحی‌ تر است‌ و سبک تر. پس‌ می توان‌ گفت‌ که‌ مرگ‌ خوابی‌ است‌ سنگین؛ و خواب‌ مرگی‌ است‌ سبک.
در «مصباح الشریعه» (طبع مرکز نشر کتاب طهران، سنه 1379) باب 49 صفحه 29 وارد است که: قال الصادق علیه السلام:« ان النوم اخوالموت واستدل به علی الموت الذی لاتجد السبیل الی الانتباه فیه والرجوع الی اصلاح ما فات عنک؛ خواب برادر مرگ است؛ و مرگ را با خواب قیاس کن و خواب را دلیل و راهنما بگیر برای مردنی که در آن هیچ راهی به سوی بیداری و رجوع به دنیا برای اصلاح مافات و تدارک و جبران آنچه از تو فوت شده است نیست.» و نیز در «الجامع الصغیر» سیوطی، از رسول خدا (ص) روایت کرده است که: «النوم أخوالموت و لایموت اهل الجنة» و در «کنوز الحقائق» صفحه 143 به این عبارت روایت کرده است که «النوم أخوالموت و اهل الجنة لاینامون و لایموتون».

منـابـع

کلیــد واژه هــا