کتاب نفس المهموم

کتابی است در مقتل حضرت اباعبدالله (ع) به عربی! این کتاب را مؤلف محترم آن در مصیبت حضرت سیدالشهداء نوشته و از بهترین و معتبرترین مقاتلی است که تاکنون به رشته تحریر درآمده است. کتاب از ولادت حضرت شروع شده، سپس در مناقب حضرت و آنگاه تمام وقایع بیعت تا مرحله شهادت حضرت از اول تا به آخر را شرح می دهد. کتاب را عالم بزرگوار "حاج میرزاابوالحسن شعرانی" از علمای بزرگ ترجمه نموده و با پاورقی ها و گاهی اضافاتی که در بعضی قسمت ها نموده، ارزش و اعتبار بیشتری به کتاب داده است.

معرفی اجمالی نویسنده
شیخ عباس فرزند محمدرضا... القمی از علمای بزرگ صاحب مفاتیح الجنان، خاتم محدثین، مطلع و موثق و ادیب، در زهد و تقوا زیاد، در ضبط مطالب بسیار دقیق و در فارسی و زبان عربی فصیح بود. وی در سال 1294 هـ ق در شهر مقدس قم به دنیا آمد. اوایل طفولیت او در همان شهر بود که فنون ادبیه را مطابق معمول آن زمان یاد گرفت و آنقدر متبحر شد که او را "فرار" می گفتند. سال 1312 به نجف اشرف مشرف شد و چند سال نزد بزرگان و اساتید، تلمذ کرد. مخصوصا از محضر سیدالفقهاء آیة الله سیدمحمدکاظم طباطبائی یزدی، فقه را آموخت، ولی از آن جائیکه بیشتر به احادیث و رجال و درایه علاقمند بود، مدتی را در خدمت "حاج میرزاحسین نوری" کسب علم حدیث کرد. از جمعی مشایخ از جمله محدث نوری، سیدحسین صدر موسوی صاحب «تکلمه آمل الامل» و عده دیگری اجازه روایت داشت. او مطالبی را که فایده نداشت، از بیانش دوری می کرد و تعصبی در مطالب تشیع و اهل تسنن به خرج نمی داد زیرا مایل بود که از آثارش مردم بهره مند شوند هرچند که از کتاب «کامل طبری» روایت آورد. وی بعد از مدتی اقامت در نجف، به دلیل عارضه مزاجی و تنگی نفس به قم برگشت و همانجا ماند. در تمام این مدت، همی جز تألیف و جمع آوری احادیث نداشت.
علاقه ای که این عالم بزرگ به تألیف داشت، قبل از 20 سالگی ایشان معلوم است که کتاب «فوائد الرجبیه» را به خط خود نوشته است و چاپ کرده است. شیخ عباس قمی سال 1337 هـ ق، به مشهد رضوی عزیمت کرد و آنجا مجاور شد. ایشان گاهی در ایام فراغت، مخصوصا ایام اقامه عزا، مردم را به وعظ و سخنان مفید موعظه میفرمود. در سال 1341 به تقاضای جمعی از آقایان طلاب و محصلین شهر مشهد، شبهای پنجشنبه و جمعه، درس اخلاق را شروع کرد و قریب 1000 نفر از طلاب و علماء شهر در مدرسه میرزا جعفر، حاضر می شدند که هر درس قریب سه ساعت طول می کشید. مرحوم شیخ عباس، سال 1352 مجددا از مشهد به نجف اشرف مشرف شد و دیگر همانجا ساکن گشت. ضمنا 4 مرتبه سفر به شهر شام و بیروت، چند مرتبه به خانه خدا و یک سفر هم به هندوستان رفت. محدث قمی (شیخ عباس قمی) سال 1359 ق در 23 ذیحجة الحرام در سن 56 سالگی در نجف اشرف دار فانی را وداع گفت. در صحن مطهر حضرت امیر (ع)، در ایوان سوم از ایوان های شرقی باب القبله کنار استادش، مرحوم محدث نوری مدفون است. مؤلفات مرحوم قمی، متجاوز از 60 مجلد است که اکثر آنها به چاپ رسیده و نزد خواص و عوام، مشهور و مطبوع است.

ساختار اجمالی کتاب
کتاب یک مقدمه، چندین باب و یک خاتمه دارد.
مقدمه آن در مورد ولادت حضرت سیدالشهداء (ع) و داستان فطرس ملک است.
باب اول: در مناقب امام حسین، ثواب گریه بر حضرت، لعن بر قاتلان حضرت و اخباری که در شهادت حضرت وارد شده است.
باب دوم: در ذکر وقایع بعد از بیعت مردم با یزید تا زمان شهادت حضرت! این باب خود بر چند فصل است. این فصول از زمان واقعه مرگ معاویه، بیعت گرفتن یزید از مردم، فرمان یزید بر بیعت امام حسین، خروج امام حسین از مدینه و ورود به مکه، جریانات کوفه و دعوت کوفیان از امام، اعزام مسلم بن عقیل به کوفه، شهادت مسلم بن عقیل، هانی بن عروه و عده ای دیگر از یاران امام قبل از واقعه کربلا (از قبیل میثم تمار، رشید هجری و...)، خروج امام از مکه به طرف عراق و کوفه، ملاقات با حر و ممانعت او از حرکت امام به سوی کوفه، ورود امام به سرزمین کربلا، وقایع مکالمات عمر سعد با امام حسین (ع)، جریانات قبل از عاشورا، شب عاشورا، شروع جنگ در روز عاشورا و شهادت 72 نفر از لشگر حضرت اباعبدالله الحسین (ع) و شهادت حضرت را شامل می شود.
باب سوم، در وقایع بعد از شهادت حضرت امام حسین (ع) است که خود، چند فصل را داراست: غارت حرم حضرت حسین (ع)، ذکر وقایع عصر عاشورا، بردن اهل بیت از کربلا به کوفه، دفن حضرت اباعبدالله الحسین و سایر شهداء، ورود اهل بیت به کوفه و مجلس عبیدالله بن زیاد و خطبه حضرت زینب و امام زین العابدین (ع)، وقایع کوفه از فصل دهم، خبر شهادت امام در مدینه و فرستادن اهلبیت و سرهای شهداء به شام و ذکر وقایع شام و مجلس یزید و شهادت حضرت رقیه و بازگشت آنان از شام به مدینه.
باب چهارم، ناله ملائکه و گریستن آسمانها و زمین و اهل آن، بعد از شهادت حضرت را بیان می کند. آنگاه مرثیه و شیون جنیان بر حضرت و شرح حال دعبل و مرثیه های اوست.
باب پنجم، ذکر فرزندان و تعداد زوجات اباعبدالله الحسین (ع)، فضیلت زیارت حضرت، ظلم و ستم خلفا بر قبر شریف اوست که خود، شامل چند فصل می باشد.
کتاب خاتمه ای دارد که در آن شرح حال توابین، خروج مختار و کشتن قاتلان امام حسین به دست او، بیعت مردم با مختار، کشته شدن عبیدالله بن زیاد و آخرین مطلب عاقبت یزید و عاقبت کار مختار است.

منـابـع

کلیــد واژه هــا