کتاب عین الحیات

کتابی در مسائل گوناگون با مقدمه ای از شرح احوال ابوذر غفاری و مباحثی از خواص نفس و خودسازی، پند و وعظ، زهد و مذمت دنیا، مسائل اخلاقی و عرفانی، ضرورت وجود پیغمبر، روایات و عبارت و...، به زبان فارسی در قرن 11 و 12 هـ ق. نویسنده کتاب ملامحمدباقر مجلسی معروف به علامه مجلسی از بزرگترین علمای شیعه و محدثین و فقها. این کتاب از لحاظ سبک نگارش، ساده و روان و گاهی تأثیر نحو عربی در نثر فارسی دیده می شود. در طی مطالب کتاب، تمثیل ها و قصه هایی بیان شده که در نوع خود، شیرین و دلنشین و بعضی از آنها در ادبیات عرب و فارسی از تمثیل های ادبی است.

معرفی اجمالی نویسنده:
ملامحمد باقر مجلسی اصفهانی از بزرگان علما و فقهای امامیه، او مفسر، محدث، محقق، مدرس، متکلم و عالم علم درایه، رجال و سایر علوم دینی و امام جمعه اصفهان که در سال 1037 هـ ق متولد شد. پدرش ملامحمدتقی که به مجلسی اول نیز مشهور است. علامه مجلسی از طرف سلاطین وقت، شیخ الاسلام بود، حکم او نافذ و مورد توجه عوام و خواص بود. در ترویج دین اسلام و احیای شریعت نبوی، شاید کمتر کسی به پای او برسد، علاوه بر این، حفظ و حراست کشور و مملکت بواسطه کم تدبیری شاه سلطان حسین صفوی (پادشاه وقت) تماما به وجود علامه مجلسی و تدبیر و مدیریت او بود. لذا در سال وفات او شهر قندهار در تسخیر بیگانگان افتاد و بعد از آن نیز، حکومت و وضع سلطنت رو به انحطاط رفت. این بزرگمرد عالم تشیع، تألیفات زیادی به زبان عربی و فارسی دارد. کتاب گرانقدر «بحارالانوار» از مهمترین کتب اوست که در مورد اخبار و آثار اهل بیت عصمت، کتابی بدین احاطه و جامعیت تاکنون، تألیف نشده است. سید مهدی بحرالعلوم، با همه عظمت و تبحری که در همه علوم داشت، آرزو می کرد که تمامی مصنفاتش در دیوان و نامه اعمال علامه مجلسی ثبت شود و در مقابل، یکی از تألیفات فارسی مجلسی که در حقیقت، احیای عمومی آثار ائمه اطهار و وسیله ارشاد و هدایت مردم است، در نامه عمل او درج گردد.
علامه محمدباقر مجلسی در سال 1111 هجری قمری، در 27 ماه رمضان، از دنیا رحلت کرد. قبر شریف او در مسجد جامع عتیق اصفهان، در بقعه پدر بزرگوارش واقع شده و زیارتگاه مردم است. از شاگردان او می توان میرزا عبدالله افندی (صاحب کتاب ریاض العلماء) و ملا صالح مازندرانی و سید نعمت اله جزائری را نام برد. بنابر نقل از میرزا عبدالله، شاگردانش بالغ بر 1000 نفر بودند.

ساختار و تقسیم بندی کتاب:
کتاب با مقدمه ای راجع به احوالات "ابوذر غفاری" صحابه معروف پیامبر اسلام شروع می شود. و بعد شامل 4 فصل و شرح وصیت رسول الله به "ابوذر" است:
فصل اول: بحثی راجع به «رؤیت و دین خداوند». این مبحث، شامل دیدن با چشم سر، دین به معنای انکشاف و ظهور و بحثی در اینکه چون خداوند بنابر اعتقاد شیعه جسم نیست، پس با چشم دیده نمی شود.
فصل دوم: غرض از خلقت آسمان و زمین و عرش و کرسی و جمیع مخلوقات، معرفت و عبادت است که این هر دو به یکدیگر وابسته اند.
فصل سوم: نیت که شرط عمل است.
فصل چهارم: راجع به حضور قلب در عبادات. فصل چهارم دارای 10 اصل و 5 فایده است.
- مطالبی در مورد ضرورت وجود نبی، معجزه، خاتمیت رسول اکرم (ص) و اوصاف و عصمت آن حضرت.
- بخشی از سفارش و وصیت پیغمبر به ابوذر غفاری.
- مسائلی درباره امامت و معاد.
- خصلت های پسندیده و ناپسند.
- صفات عارفان و انتقاد از صوفی ها.
در بخش های آخرین کتاب مسائل گوناگونی از خواص نفس و خودسازی قاریان قرآن و قرائت قرآن و دعا، مهمان نوازی، پادشاهان عادل و ظالم و بالاخره مسائل اخلاقی و عرفانی و اذکار است. مؤلف، در خاتمه کتاب عنوان می کند که این اثر، از الطاف عام واهب العطایاست.

منـابـع

کلیــد واژه هــا