التصور و التصدیق

این کتاب یکی از آثار و تالیفات صدرالدین شیرازی (ملاصدرا) است. این کتاب رساله ای در منطق و به زبان عربی است که به خواهش یکی از دوستان مولف نگاشته شده است. تحقیقی در تصور و تصدیق و تعریف این دو و تقسیمات علم در 3 فصل می باشد و با استناد به گفته های ابن سینا و بعضی از فلاسفه دیگر مطالبی دارد. در این کتاب از سخنان قطب الدین رازی در شرح شمسیه و شرح مطالع و رساله تصور تصدیق خرده گرفته است.

زندگینامه صدرالدین شیرازی (ملاصدرا)
محمدبن ابراهیم شیرازی ملقب به صدرالدین و مشهور به ملاصدرا یا صدرالمتالهین در حدود سال 979 یا 980 هجری قمری در شهر شیراز متولد شد. پدرش ابراهیم بن یحیی قوامی یکی از وزرای دولت صفویه و مردی با نفوذ و ثروتمند بود که با نهایت کوشش به تربیت و تعلیم یگانه پسر خود کمر همت بست. زندگانی ملاصدرا را می توان به سه دوره تقسیم نمود:
1- دوره طلبگی و تلمذ و بحث و مطالعه کتب قدما و آرای حکما در شیراز و اصفهان. در این دوره وی به تتبع و تفحص آرای فلاسفه و کلام و فلاسفه مشائی و اشراقی اشتغال داشت.
2- مرحله تهذیب نفس و ریاضت و مکاشفه در روستای کهک (در نزدیکی قم) که نهایتا به کشف حقایق ربانی و علوم الهی منجر گردید.
3- مرحله تالیف و تدریس در شیراز در مدرسه ای که الله وردی خان، والی فارس بنا نهاده بود. طی این دوره ملاصدرا تقریبا تمام آثار خود را تالیف کرد. ملاصدرا حکمت الهی و فلسفه اسلامی را وارد مرحله جدید کرد، وی در آنچه علم اعلی یا علم کلی یا فلسفه اولی با حکمت الهی خوانده می شود و تنها همین بخش است که به حقیقت، فلسفه است و فلسفه حقیقی خوانده می شود، مقام فلاسفه پیش را تحت شعاع قرار داد، اصول و مبانی اولیه این فن را تغییر داد و آن را بر اصولی خلل ناپذیر استوار کرد. آخوند تا پایان عمر در شیراز به تالیف و تدریس پرداخت و در این ایام هفت بار پای پیاده به مکه سفر کرد که در بازگشت از هفتمین سفر، در بصره در سال 1050 هجری قمری درگذشت.
اساتید: شیخ بهاءالدین عاملی مشهور به شیخ بهایی، میرداماد، میر ابوالقاسم فندرسکی عارف و زاهد و ریاضی دان بی همتای آن عصر و...
شاگردان: ملاصدرا شاگردان بسیاری را تربیت کرد اما از مشهورترین آنها: ملامحسن فیض کاشانی و ملا عبدالرزاق لاهیجی بودند که هر دو علاوه بر داشتن سمت شاگردی، داماد وی نیز بودند.
آثار: الحکمة المتعالیه (اسفار اربعه)، شرح الهدایة، المبدا و المعاد، حدوث العالم، المشاعر، شرح شفا، الشواهد الربوبیه، اجوبة المسائل، تفاسیر بعضی از سوره های قرآن کریم و...

ساختاربندی کتاب:
این کتاب شامل یک مقدمه و سه فصل به شرح زیر است:
- مقدمه شامل: اندر رسیدن و گرویدن، تفاوت میان علم حضوری و حصولی، علوم بدیهی و علوم اکتسابی، علم افزایش است نه کاهش.
1- فصل اول: تقسیم علم به تصور و تصدیق شامل: تقسیم منطقی- شرط وحدت در تقسیم، تقسیم علم، بررسی در چیستی تصور وتصدیق...
2- فصل دوم: شامل: هستی تصور و تصدیق، تفسیر و ارزیابی گفتار متاخرین، هم آهنگی آراء و فلاسفه، فرق میان تصدیق و حکم، گفتگویی با خواجه طوسی.
3- فصل سوم: شامل: تقسیم حاصر یا حصر تقسیم علم، گواهی از سخن ابن سینا، تفسیر معیت در سخن ابن سینا، دفاع از ابن سینا، یک مغالطه منطقی، سخنی با علامه قطب الدین رازی، تصدیق و تصور را چگونه به دست آوریم و...
- ساختاربندی اصل کتاب:
- مقدمه التحقیق: شامل: ترجمه الصدرا شیرازی، الرسالة، نسبتها و عنوانها، منهج الصدر الشیرازی فی رسالة، مسلک الصدر الشیرازی و....
- مقدمه مولف
- فصل فی العلم و تعریف شامل: تعریف العلم و نسبة الی المعلوم، تقسیم العلم الی الحضوری والحصولی، مقسم التصور و التصدیق و...
- فصل فی تقسیم العلم الی التصور و التصدیق شامل مقدمات:
1- بیان معنی التقسیم
2- اعتبار الوحدة فی المقسم
3- تقسیم لتلک الوحدة المعتبرة
4- کیفیة انقسام العلم الی التصور و التصدیق و...
- فصل فی تقریر الحق والمذاهب الاربعه شامل: تقسیم الی التصور و التصدیق، تحقیق فی معناها، المذاهب الاربعه و...
- فصل فی تایید الحق بعبارات القوم شامل: عبارة السهروردی فی المطارحات ما است شعره المولف من عبارة السهروردی، عبارة ابن کموفة فی شرح التحویلات و...
- فصل فی جواز تقسیمی العلم شامل: بیان جواز تقسیمی العم، تاییده بعبارة الاشارات و تعقیب عبارات القطب الشیرازی، سایر اقسام العم، طریقه المولف فی الجمع بین عبارات ابن سینا و...
این کتاب در سال 1341 توسط موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران در تهران به چاپ رسیده همچنین در سالهای 1361 و 1367 و 1381 نیز منتشر شده است.
آگاهی و گواهی: ترجمه و شرح انتقادی رساله تصور و تصدیق
محقق: مهدی شریعتی
مترجم: مهدی حائری یزدی

منـابـع

کلیــد واژه هــا