بررسی "یدالله" در مکتب اهل بیت (ع)

از امام باقر علیه السلام  پرسیدند: آیه "یا إبلیس ما منعک أن تسجد لما خلقت بیدی" (سوره ص /آیه 75)، ( ای ابلیس! چه چیز تو را باز داشت از اینکه برای آنچه به دو دست خود آفریدم، سجده نمایی؟) چه معنایی دارد؟ امام باقر علیه السلام در جواب او می فرماید: «ید» در زبان عرب به معنی «نیرومندی و نعمت دادن» آمده است. سپس آن حضرت چند مورد از استعمال «ید» را در قرآن و کلام عرب یاد آور می شوند که ذیلا فقرات کلام آن حضرت و سپس ترجمه آنها را عرضه می داریم:

* "و اذکر عبدنا داوود ذا الأید" (سوره ص/آیه 17)، «] ای پیامبر ![ به یادآور بنده ما داوود، دارنده دست ها را.»

طبق فرمایش امام علیه السلام، «ید» که جمع «ید» می باشد، در این آیه به طور مجازی  استعمال شده و به معنی نیروها و توانایی ها می باشد. قرآن کریم پس از این آیه، چند نوع از این نیرو ها که به حضرت داوود عنایت شده، برشمرده شده است.

* "و السماء بنیاها باید"( سوره ذاریات /آیه 47)" أی بقوة، «آسمان را با دست ها بنا کردیم.» یعنی با قدرت و نیرو.

* "و أیدهم بروح منه" ( سوره مجادله /آیه 22) أی قواهم، «و آنها را توسط روحی از جانب خود دستگیری کرده است.» یعنی آنها را تقویت نموده و نیرو بخشیده است.

* "یقال: لفلان عندی أیادی کثیره." أی: فواضل و أحسان. ( در کلام عرب)  گفته می شود: «فلانی نزد من دست های بسیاری دارد.» یعنی انعام های بسیار و احسان های فراوان بر من نموده است.

* "له عندی ید بیضاء." أی نعمه، «فلانی نزد من دستی سفید دارد» یعنی بر من انعام نموده است.

* حدیث دوم:
راوی گوید: از حضرت رضا علیه السلام درباره معنی فرموده خدای عزو جل به ابلیس "یا إبلیس ما منعک أن تسجد لما خلقت بیدی أستکبرت" پرسیدم. حضرت فرمود: «منظور ]از بیدی: به دو دست خودم[ این است: «به قدرت و قوت خودم.»

* حدیث سوم:
بیان معنی «قبضته» در قرآن کریم راوی از امام صادق علیه السلام می پرسید: آیه "و الأرض جمیعا قبضته یوم القیامه" (سوره زمر/ آیه 67) ( تمامی زمین روز قیامت به چنگ و مشت اوست.) چه معنایی دارد؟ امام  می فرماید: «یعنی همه زمین در ملک اوست ] به چنگ قدرت اوست[، هیچ مالک دیگری ندارد...»

سپس راوی در مورد ادامه آیه، یعنی "و السموات مطویات بیمینه" سوال می کند، و حضرتش در پاسخ  چنین می فرماید: «یمن»، همان «ید» (دست) است، و «ید» قدرت و نیروست. خدای عز وجل می فرماید: آسمان ها درهم پیچیده به قدرت و قوت اوست. بنابراین طبق فرمایش امام صادق علیه السلام، در آیه 67 سوره زمر کلمات «قبضه» و «یمین» به طور مجازی استعمال شده و مقصود از آنها قدرت و سیطره است. امام صادق علیه السلام  پس از عبارتی که ذکر شد، قسمت آخر همین آیه را تلاوت می فرماید که در حقیقت تنزیه خدای متعال، از دارا بودن دست عضو بدن و امثال این گونه پندارهای باطل می باشد: "سبحانه و تعالی  عما یشرکون"، «منزه است خدا و برتر است از آنچه شرک می ورزند.»

منـابـع

کلیــد واژه هــا