اسراف، یکی از گناهان کبیره

از گناهانی که بر کبیره بودنش، نص رسیده، اسراف و تبذیر است. چنانچه در صحیحه فضل بن شاذان از حضرت رضا علیه السلام و همچنین در روایت اعمش از حضرت صادق علیه السلام ضمن شماره کبائر، اسراف و تبذیر را ذکر فرموده اند، و برای دانستن بزرگی این گناه مقداری از آیات و اخبار رسیده، یادآوری می شود:

در سوره اعراف آیه 31 می فرماید: «و بخورید و بیاشامید (از آنچه بر شما حلال شده) ولی از حد نگذرانید به درستی که خداوند دوست نمی دارد تجاوز کنندگان را» یعنی خدا مسرفین را دشمن می دارد، و بعضی از مفسرین فرموده اند: هر که را خدا دوست ندارد اهل عذاب است.
و در سوره انعام آیه 141 می فرماید: «از میوه هریک از این میوه ها وقتی که میوه کرد بخورید و حق آن را ( که خدا معین فرموده از زکات و غیره )بدهید روز بریدن و درویدن آن و از حد نگذرانید. زیرا خداوند دوست نمی دارد ( و نمی پسندد اعمال)  اسراف کنندگان را.
و در سوره غافر آیه 34 می فرماید: «این چنین هدایت نمی فرماید و عقوبت می کند هر اسراف کننده و شک آورنده ای را»، و نیز در آیه 43 همین سوره می فرماید: «به درستی که اسراف کنندگان اصحاب آتشند.»
در سوره طه آیه 127می فرماید: «همچنین جزا می دهیم کسی را که اسراف کند و به آیات پروردگارش ایمان نیاورد و عذاب آخرت سخت تر و باقی تر است.»
و در سوره بنی اسرائیل آیه 27 می فرماید: «اسراف مکن و مال خودت را پراکنده مساز، به درستی که اسراف کنندگان برادران شیاطینند ( و در دوزخ با ایشان قرین اند) و شیطان به پروردگارش ( و نعمتهای  بی پایان او)  سخت ( منکر و) کفران کننده است.»

در تفسیر منهج می نویسد: «کفار عرب معظم اموال خود را به ریا و سمعه خرج می کردند و جهت یک میهمان شتران متعدد ذبح می نمودند تا مردم ایشان را به سخاوت  ستایش کنند. حق تعالی ایشان را نکوهش فرموده که در تضییع اموال مانند دیوانند.»

حضرت صادق علیه السلام  می فرماید: «جز این نیست که خداوند اقتصاد ( میانه روی ) را دوست و اسراف را دشمن می دارد حتی دور انداختن هسته خرما را، زیرا آن هم به کار می آید ( چنانچه در عربستان بذر نخل و خوراک شتر است ). و همچنین  ریختن تتمه آبی که خورده ای ( زیرا آن هم در پاره ای از مواقع به کار می آید) و نیز می فرماید: «از خدا بترس و ز یادروی مکن و سخت گیری هم منما و همیشه در حد وسط باش. به درستی که اسراف از تبذیر است و خداوند فرموده است: تبذیر مکن جز این نیست که هیچ گاه خداوند کسی را بر میانه روی عذاب نخواهد فرمود: «یعنی عذاب خدا راجع به اسراف و تقتیر ( زیاده روی و سخت گیری ) است.

بشربن عمر می گوید: بر حضرت صادق علیه السلام وارد شدیم، آن حضرت رطب طلبید، آوردند و مشغول خوردن شدیم. بعضی هسته خرما را دور می ریختند. حضرت از خوردن رطب دست برداشت و فرمود: «چنین مکن، این کار تبذیر است و خدا فساد را دوست نمی دارد.»

در فقه از رسول خدا صلی الله علیه و آله در ضمن حدیث مناهی روایت می کند: «کسی  که بنائی می کند برای ریاء و سمعه ( دیدن و شنیدن مردم) خدای تعالی آن بناء را روز قیامت تا طبقه هفتم بر او بار کند و آن آتشی افروخته خواهد بود و بعد از آن بناء را طوقی بر گردنش کرده او را به آتش  می افکنند.» کسی پرسید یا رسول الله بناء کردن برای ریا و سمعه چگونه است؟ فرمود: «آن بنائی است که زیاده بر قدر احتیاج بسازد برای به خرج دادن زیادتی به همسایگان خود و برای مباهات بر برادران مومن خود.»

حضرت امیرالمومنین علیه السلام می فرماید: «هرگاه خداوند اراده خیری به بنده ای  بفرماید، او را ملهم می فرماید به میانه روی و حسن اداره زندگی و او را از اسراف و بدی تدبیر دور می فرماید».
حضرت صادق علیه السلام می فرماید: «آیا گمان می کنی خدا به کسی که مال داده به سبب احترام او است، یا به کسی که نداده به واسطه پستی او است. نه چنین است بلکه  مال، مال خدا است آن را به عنوان امانت نزد شخص قرار می دهد و اذن داده که به طور میانه روی از آن بخورد و بیاشامد و لباس بپوشد و ازدواج کند و بر مرکب سوار شود و زیادتی آن مال را به فقرا برساند و رفع احتیاجشان کند. پس هرکس به این دستور رفتار کند، آنچه را خورده و آشامیده و پوشیده و سوار شده و نکاح نموده تمام بر او حلال است و اگر چنین نکرده تمام بر او حرام است، پس آیه شریفه  را خواند که «اسراف نکنید زیرا  خداوند اسراف کنندگان را دوست نمی دارد»، سپس ( برای زیادتی توضیح ) فرمود: آیا  گمان می کنی خدا مالی به عنوان امانت  به کسی داد پس او اسبی بخرد برای سواری به مبلغ ده هزار درهم در حالی که می توانست اسبی به مبلغ بیست درهم بخرد و کاملا کفایتش را می کرد. و کنیزی را به هزار دینار بخرد در حالی که می توانست کنیزی بیست دینار بگیرد و او را کافی بود در حالی که خداوند فرموده اسراف نکنید ( پس چنین شخصی به امانت خدا که مال است خیانت کرده است.»

عباسی می گوید از حضرت رضا علیه السلام در مخارج عائله ام طلب اذن نمودم، فرمود: حد وسط بین دو چیزی که ناپسند است. گفتم فدایت شوم به خدا سوگند که دو چیز مبغوض را نمی شناسم. فرمود «خدا تو را رحمت کند آیا نمی دانی که خدا دشمن می دارد زیاده روی و سخت گیری را. سپس آیه شریفه  را تلاوت فرمود که «بندگان رحمان آنهایند که هرگاه مال خود را خرج می کنند اسراف نمی کنند و تنگ هم نمی گیرند ( بخل نمی ورزند) و انفاقشان همیشه بین اسراف و بخل است».

از حضرت صادق علیه السلام مرویست: «کسی که مالش را به سبب اسراف تلف کرد و فقیر شد دعایش مستجاب نمی شود و چون بگوید خدایا به من مال ده حق تعالی می فرماید آیا تو را به اقتصاد ( میانه روی) امر نکردم».

منـابـع

کلیــد واژه هــا