معرفی پیامبران اوالعزم در قرآن

در یک آیه از قرآن مجید اشاره به پیامبران اوالعزم شده و آن آیه 35 سوره احقاف است، خطاب به پیامبر اسلام می فرماید: «فاصبر کما صبر اولوالعزم من الرسل ولا تستعجل لهم»، «صبر کن آنگونه که پیامبرلن اولعزم صبرکردند و برای مجازات آنها (دشمنان) عجله مکن». در اینکه پیامبران اولولعزم کدام یک از پیامبران بودند در میان مفسران گفتگو بسیار است، و احتمالات و تفسیرهای متعددی ذکر شده که بسیاری از آنها فاقد مدرک است. از جمله:

1- تمام پیامبران اولولعزم بودند چرا که همه دارای عزمی راسخ و اراده ای محکم بوده اند! ولی این تفسیر در صورتی  است که «من» در جمله «من الرسل» به عنوان بیان بوده باشد، در حالی که ظاهر این آیه این است که «من» تبعیضیه است، و در تفسیر مجمع البیان نیز این سخن از اکثر مفسران نقل شده است.

2- پیامبران اولولعزم 313 نفر بودند، چنانکه در المنثور از جابربن عبدالله نقل شده (بی آنکه از پیغمبر اکرم نقل کند) می گوید: «بلغنی ان اولی العزم من الرسل کانوا ثلاث ماه و ثلاثه عشر»، «به من چنین رسیده که اولولعزم از پیامبران 313 نفر بودند».

3- بعضی آنها را همان 18 نفری می دانند که در آیات 83 تا 86 سوره انعام آمده است. درحالی که هیچ گونه نشانه ای برای اثبات این مدعی در آیات فوق نیست، همانگونه که اقوال قبل نیز فاقد مدرک بودند.

4- منظور پیامبرانی می باشد که در برابر آزارهای قوم خود و شدائد و مشکلات صبر و شکیبائی به خرج دادند و آنها نه نفر بودند: نوح، ابراهیم، اسماعیل، یعقوب، یوسف، ایوب، موسی، داود و عیسی (ع). ولی روشن است پیامبرانی که در برابر مشکلات و سختی ها صبر کردند منحصر به اینها نبودند بسیاری از آنها گرفتار مشکلاتی سخت تر و وحشتناکتر شدند بعلاوه گرفتاری در مشکلات دلیل بر اولوالعزم بودن آنها نیست.

5- آنها پیامبرانی بودند که در برابر آزار دشمنان صبر کردند، و آنها شش نفر بودند نوح و ابراهیم و اسحاق (اسماعیل) و یعقوب و یوسف و ایوب، ولی همانگونه که گفتیم پیامبران صابر و شکیبا منحصر به اینها نیستند بلکه  پیامبرانی چون لوط  و یحیی و جرجیس و مانند آنها متحمل فشارها و آزارهای شدیدی شدند.

6- آنها پیامبرانی بودند که مأمور به جهاد شدند و در مسیر آئین خدا با دشمنان پیکار کردند، و آنها شش نفر بودند: نوح و هود و صالح و موسی و داود و سلیمان. اشکال این تفسیر نیز روشن است زیرا نه همه این شش نفر با دشمنان جنگیدند، و نه غیر آنها مطلقا پیکار نکردند!

7- بهترین تفسیری که برای اولوالعزم در قرآن مجید شده این است که آنها پیامبرانی که شریعت و آئین تازه ای با خود آوردند و آنها چهار نفر در پیشینیان بودند( نوح و ابراهیم و موسی و عیسی) که با پیامبر اسلام (ص) پنج نفر می شوند و تعبیر اولوالعزم به حاطر آن است که پیامبرانی که صاحب شریعت و آئین جدید بودند، مسئولیت بسیار سنگینتری داشتند و برای انجام آن عزم و اراده محکمتری لازم داشتند. در حدیثی از امام باقر و امام صادق علیهما السلام این معنی نقل شده  است. مرحوم طبرسی در مجمع البیان این قول را از ابن عباس نقل کرده، و در روح المعانی نیز این تفسیر از آن دو امام بزرگوار و همچنین از ابن عباس نقل شده است، ضمنا از مفسر معروف سیوطی نقل می کند که این از صحیحترین اقوال است، بعضی از بزرگان نقل می کنند که نام مقدس این پنج پیامبر را در ضمن یک شعر آورده:

اولوالعزم نوح و الخلیل الممجد                              و موسی و عیسی والحبیب محمد (ص)

منـابـع

کلیــد واژه هــا