عظمت اهل بیت در آیه ی مباهله

خدای سبحان به رسولش فرمود: «اگر با این برهان که از وجدان و یافت شهودی تو نشأت می گیرد، توجیه نشدند، آنها را به مباهله دعوت کن و به آنان بگو: هر کدام از دو طرف، بیائید فرزندانمان، دخترانمان و آنها را که به منزله ی جانمان هستند، حاضر آوریم آنگاه مباهله کنیم.» مسیحیان نجران رفتند تا در این باره بیندیشند. رسول گرامی (ص) طبق دستور خداوند، امیرالمؤمنین (ع) را که به منزله جان وی بود و از زنان فاطمه ی زهرا (ع) را و از فرزندان خود حسن و حسین (ع) را به همراه آورد. وقتی نصارای نجران این صحنه را دیدند از مباهله منصرف شده، گفتند: «ما چهره هایی را می بینیم که اگر بر سخت ترین کوهها نفرین کنند، آن را متلاشی خواهند کرد.»
ذوات مقدسی که در مباهله، پیامبر (ص) را همراهی می کردند، یعنی امیرالمؤمنین و فاطمه ی زهرا و حسنین (ع)، اصحاب کسا، شایسته عضویت در مباهله، اهل بیت پیغمبر و به تعبیر استاد علامه طباطبائی رحمه الله صاحب ادعایند. دلیل مطلب این که خداوند در ذیل آیه مزبور به لفظ متکلم مع الغیر فرمود: «فنجعل لعنت الله علی الکاذبین؛ لعنت‏ خدا را بر دروغگويان قرار دهيم.» (آل عمران/ 61) پس معلوم می شود همراهان رسول اکرم (ص) تماشاگر صحنه مباهله نبودند بلکه گزارشگر حقائق دینی بودند، زیرا گزارشگر است که یا صادق است یا کاذب. اگر آنان گزارشگر وحی و رسالت نبودند و از غیب سخن نمی گفتند، نه صادق بودند و نه کاذب؛ چون صدق یا کذب، فرع بر اخبار مخبر است.
مستفاد از آیه ی مبارکه ی مباهله این است که اهل بیت (ع) گزارشگر غیب هستند و ولایت الهی مشترک بین همه آنهاست، اگرچه رسالت و نبوت مخصوص رسول گرامی است؛ آنان آگاه به غیبند و از آن خبر میدهند و مدعیند و دعایشان نیز مستجاب است. البته گرچه اهل بیت در جریان مباهله همین پنج نفر بودند، لیکن امامان معصوم بعدی، در همهی فضایل با امامان قبل از خود شریکند. آیه ی مبارکه ی مباهله و جریان مربوط به آن مبین عظمت اهل بیت عصمت و طهارت (ع) است و نشان می دهد که اهل بیت رسول گرامی (ص) مدعی، صادق و مستجاب الدعوه اند. البته اساس و محور اصیل مباهله، دعوی و دعوت بوده است، چنانکه سیره ی علمی آن حضرت معارف شهودی بحث را تأمین می کند.
نکته ی شایان توجه این که پیغمبر گرامی (ص) هنگام خطر، چه در جهاد اصغر و چه در جهاد اکبر، اهل بیت خود را پیشاپیش حاضر می کرد. حضرت علی (ع) در نهج البلاغه نمونه هایی را ذکر می کند و می فرماید: «ما اهل بیتی هستیم که قبل از دیگران قربانی می دهیم تا در ایثار و نثار اسوه دیگران باشیم.»
غرض آن که رسول گرامی هم در میدان جنگ و هم در صحنه ی مباهله اهل بیت خود را آورد، با این که هر کسی اهل بیت خود را دوست دارد و گاهی خود را فدای آنها می کند، لیکن چون دین خدا عزیزتر از جان است و ارزش انسان به حمایت از دین خداست، وقتی خطر متوجه دین شد، رسول گرامی خود و اهل بیت خویش را فدای دین می کند. داستان مباهله را علمای شیعه و سنی از طرق گوناگون نقل کرده اند، و به تعبیر ابن طاووس رضوان الله علیه، با بیش از پنجاه و یک طریق روایاتی نقل شده است که شارح آیه ی مباهله است. در یکی از احادیثی که در این باره نقل شده، آمده است که مأمون به امام هشتم (ع) عرض کرد: «دلیل شما بر خلافت علی بن ابی طالب چیست؟» حضرت امام رضا (ع) فرمود: «تعبیر "وأنفسنا" در آیه ی مباهله. منظور از أنفسنا، علی بن ابی طالب است که به منزله جان پیغمبر و در نتیجه خلیفه متعین آن حضرت خواهد بود.»
مأمون عرض کرد: «"لولا نسائنا" یعنی تعبیر "نسائنا" شاهد است که مقصود از "أنفسنا" جان و نازل منزله ی جان نیست، بلکه منظور مردان است، چون فرمود: "نساءنا و نساءکم". پس أنفسنا یعنی رجالنا.» امام رضا (ع) فرمود: «"لولا أبنائنا". یعنی اگر أبنائنا نبود و فقط همین دو کلمه (نسائنا و أنفسنا) بود، أنفسنا در مقابل نسائنا به معنای رجالنا می شد، ولی چون أبنائنا هست، نسائنا در مقابل أبنائنا است. بنابراین، أبنائنا یعنی پسران ما، نسائنا یعنی دختران ما، و أنفسنا به معنای جانهای ماست.»
البته سند این مطلب که امیرالمؤمنین (ع) به منزله جان پیغمبر است، اختصاص به آیه ی مباهله ندارد، بلکه می توان آن را از نقلهای دیگر بلکه از تحلیل تفسیری برخی از آیات به کمک خطبه قاصعه ی حضرت علی (ع) استفاده کرد.