ساده بسیار نقش

آیه ی کریمه ی «إنک لتلقی القران من لدن حکیم علیم؛ حقا تو قرآن را از سوى حكيمى دانا دريافت مى‏ دارى.» (نمل/ 6) یعنی در مکتب أم الکتاب و لقای ما علم لدنی آموختی و در مکتب عربیت آن را تلاوت کرده یافتی. و بدین ترتیب این نگار به مکتب نرفته توانست قلبی پیدا کند که سینه ی او همانند آسمان ساده ی بسیار نقش باشد! به تعبیر لسان الغیب:
چیست این سقف بلند ساده بسیار نقش *** زین معما در جهان آیا کسی آگاه نیست؟
آن سقف بلند ساده بسیار نقش می تواند قلب مطهر رسول خدا باشد، ساده است زیرا أمی و درس نخوانده است، پر نقش است زیرا همه ی علوم و حقایق در او منتقش شده، چنانکه سادگی می تواند ناظر به بساطت باشد، و هر بسیطی جامع کمالات وجودی مادون خوداست. آنچه در بعضی روایات آمده که «ولی الله و امام معصوم کتاب مبین یا أم الکتاب است.» سخنی است حق، أم الکتاب حقایق را لفظا و اجمالا و بسیطا داراست، کتاب مبین حقایق را به طور بازتر داراست. امام و انسان کامل کتاب مبین بلکه أم الکتاب است، آنکه در مکتب أم الکتاب علم لدنی آموخته، هم برآنچه در کتاب مبین است و هم بر آنچه در کتاب محو و اثبات می گذرد احاطه دارد، زیرا: "چونکه صد آمد نود هم پیش ماست".
نقوش و مطالب بعضی از کتابها، مانند کتاب محو و اثبات قابل دگرگونی و زوال است. از این مرحله بالاتر، کتاب مبین و از آن والاتر، أم الکتاب است. بر این اساس، چیزی مربوط به سعادت بشر در جهان امکان یافت نمی شود که پیغمبر اکرم (ص) بر آن آگاه نباشد و چیزی در کتاب مبین یا محو و اثبات نیست جز آنکه حضرت، که انسان کامل است، به آن داناست.
البته بحث دیگری در اینجا هست که آیا مقصود از "تبیانا لکل شیء" در آیه ی: «نزلنا علیک الکتاب تبیانا لکل شیء؛ اين كتاب را كه روشنگر هر چيزى است و براى مسلمانان رهنمود و رحمت و بشارتگرى است بر تو نازل كرديم.» (نحل/ 89)
یعنی همه ی آنچه در جهان هستی وجود دارد در قرآن آمده یا همه ی آنچه بالخصوص مربوط به سعادت انسان است؟ یعنی علوم و معارفی که مربوط به تهذیب نفس و تزکیه روح و اداره ی شئون مسلمین در ابعاد گوناگون است و آیه، ناظر به حقایق دیگری که در جهان وجود دارد نیست. اگر ثابت شد به این معناست که قرآن همه ی حقایق جهان را در بردارد البته رسول خدا هم به همه ی حقایق جهان آگاه است. فعلا بحث در اثبات جامعیت قرآن به آن معنا نیست، بلکه در این است که هر حقیقتی را که قرآن بیان کرده، رسول خدا آن را به خوبی یافته است! یعنی قرآن وجود تدوینی آن مسائل را آموخت و رسول خدا وجود عینی و خارجی آن را به انسانها می آموزد.