همزیستی ادیان زیر سقف موزه های دینی

مهمترین موزه های دینی جهان

کلمه موزه را فرانسویان از لغت یونانی گرفته اند، «موزه» نام تپه ای در آتن بوده است که در آن عبادتگاهی برای موزه ها که 9 الهه زن بودند ساخته شده بود. بر اساس تعریف شورای بین المللی موزه ها، موزه موسسه ای دائمی در خدمت جامعه و توسعه آن است که عموم مردم از آن استفاده می کنند و با هدف مطالعه، آموزش، لذت و ارائه نمونه های ملموس و غیر ملموس مردم و محیط زیست آنها، اشیائی را حفظ کرده و به نمایش می گذارد و روی آنها تحقیق انجام می دهد. این در شرایطی است که شورای بین المللی موزه ها مستقر در فرانسه هیچ تعریفی از موزه دینی ارائه نکرده است.
موزه های دینی به عنوان زیرمجموعه موزه های فرهنگی به مثابه پلی میان ادیان مختلف عمل می کنند و با ارائه اطلاعات ملموس درباره ادیان تلاش می کنند که سطح آگاهی مومنان را از اعتقادات دینی مختلف ارتقا دهند که این امر تساهل و همزیستی مسالمت آمیز را میسر می سازد. از سوی دیگر موزه های دینی از پتانسیل منحصر به فردی برای تقویت درک بین ادیان برخوردارند. در جوامع سراسر دنیا موزه ها به عنوان ابزاری ارزشمند در برقراری ارتباط میان فرهنگی عمل می کنند و با فرهنگ های غنی و فقیر، کشورهای کوچک و بزرگ رویکرد یکسانی در پیش می گیرند تا احترام و درک میان فرهنگ ها و ادیان توسعه یابد.

موزه ادیان جهان (تایوان ـ تایلند)

موزه ادیان جهان در نوامبر سال 2001 در تایلند با فضای 7900 متر مربع افتتاح شد. هدف این موزه ارتقاء ارتباط و درک میان مردم از فرهنگ ها و ادیان مختلف است. این موزه در طبقه ششم و هفتم یک ساختمان قرار گرفته است و بازدیدکنندگان به محض وارد شدن به فضای آن و قدم گذاشتن به آسانسور چند رسانه ای آن در می یابند که با تجربه ای متفاوت روبرو شده اند؛ چرا که در سفر کوتاه این آسانسور به طبقه هفتم پیام کوتاهی از استاد دارما هسین تائو با نور اندکی پخش می شود و در عین حال بازدید کننده از غوغا و شلوغی دنیای بیرون به آرامش داخل موزه قدم می گذارد. وارد شدن از راهرو به لابی طلائی این موزه به مثابه قدم گذاشتن در چهارراه فعالیت های موزه است.
مهمانان پس از عبور از لابی طلائی به سالن تئاتر خلقت وارد می شوند و در آنجا فیلم خاستگاه ها را تماشا می کنند، این فیلم به توصیف و تشریح خاستگاه تمام ادیان امروزی می پردازد و پس از آن به سالن سیاحت زندگی وارد می شوند و به وسیله پرتوافکن های مدرن 5 مرحله از زندگی زمینی را تماشا می کنند. عبور از هر بخش از این موزه دربرگیرنده تماشای فیلم ها، پیام ها و تصاویر حیرت انگیزی است که تجربه ای منحصر به فرد برای بازدیدکنندگان رقم می زند.
استاد هسین تائو به عنوان مؤسس و پایه گذار این موزه معتقد است جامعه ای تکثر گرا به شیوه های متنوعی برای محبوبیت دین نیاز دارد و بنابراین تأسیس موزه ادیان جهان نیاز عملی برای عصر جدید محسوب می شود. همان طور که استاد هسین تائو به کرات تأکید کرده است، موزه ادیان جهان باید با نمایش های ایستا و سنتی صنایع دستی فرهنگی متفاوت باشد. ویژگی های ضروری این موزه شکل دادن به گفتگو و تعامل با مخاطب و ارائه تجارب زنده است که فرد به واسطه آن نگرش خود به ادیان را برمی گزیند.
نمایشگاه های موزه ادیان جهان زمینه دید بین المللی داشته و اطلاعات ضروری و انتخاب های متنوعی را در اختیار بازدیدکنندگان قرار می دهد. هنگامی که به این موزه وارد می شوید احساس می کنید که به یک فروشگاه زنجیره ای دینی وارد شده اید. این مجموعه بر اساس سن یا جنس خاصی طبقه بندی نشده است اما هدف از تشکیل این طبقه بندی ها این است که نیازهای هر فرد بر اساس نیازها و تجارب فردی برطرف شود.
برگزارکنندگان این موزه اعتقاد دارند یک موزه برای آن که موفق باشد باید در چهار زمینه اصلی فعالیت کند که تکنولوژی، اطلاعات، آموزش اجتماعی و سرگرمی این چهار زمینه محسوب می شوند. هسین تائو به این منظور بر ابعاد علمی و تکنولوژیکی تأکید دارد چرا که احساس می کند نسل آینده جوانان بیش از آنکه به صنایع دستی فرهنگی علاقه داشته باشد به تکنولوژی اهمیت می دهد. در این موزه از تکنولوژی مدرن به منظور ارائه اطلاعات درباره ادیان جهان بهره گرفته شده است. مردم می توانند از این دانش متنوع و پیچیده استفاده کنند تا به حقیقتی هدفمند دست یافته و در جست وجوهای خود بتوانند از حس داوری خود سود ببرند. این اطلاعات درک فرد از علت علاقه و تمایل انسان به اعتقادات دینی را ارتقاء می دهند.
در زمینه آموزش اجتماعی نیز این موزه قصد دارد با روندهایی که در راستای هدایت فضای معنوی فرد به کار گرفته می شود مقابله کند تا این که این فضا به قدری محدود نشود که سرانجام از بین برود. از آنجا که متصدیان این موزه به تعادل میان آموزش و فراغت در موزه اعتقاد دارند بازدیدکنندگان موزه تایوان این موزه را به مثابه مکانی برای آسایش خواهند یافت که با زندگی عجین شده است. نمایشگاه های این موزه بر اساس این نظریه طراحی شده اند که آموزش و سرگرمی با یکدیگر هیچ منافاتی ندارند. از این رو نمایشگاه های این موزه به مخاطب خود این فرصت را می دهد که حسی از آرامش و در عین حال هوشیاری داشته باشد.
هسین تائو همچنین ابراز امیدواری کرده است که طرح موزه ای که از اصول طبیعت پیروی می کند الهام بخش عشق و صلح است. در عین حال دین می تواند سرگشتگی مردم درباره زندگی را حل کرده و آنها را قادر سازد به ارزش زندگی خود پی ببرند. این موزه به منظور گردآوری صنایع دستی مورد نظر خود که از اهمیت دینی برخوردار باشند و به علت آن که آئین های شرقی بودیسم، دائوئیسم و سایر ادیان بومی در تایوان پیروان بسیاری داشت قسمت اعظم این گونه اشیاء جمع آوری شد. اما مجموعه های این موزه از فروشندگان اشیاء عتیقه، حراج لوازم عتیقه منازل پس از توصیه مشاوران و همچنین اهداء خیرین افزایش یافت.
این موزه دربرگیرنده صنایع دستی و اشیائی است که به 10 دین بزرگ دنیا تعلق دارد: اسلام، مسیحیت، یهودیت، بودیسم، هندوئیسم، سیکیسم، تائوئیسم، شینتو، مصر باستان و دین مایایی. بخشی از این مجموعه به اعتقادات تایوانی ها اختصاص یافته است. این موزه علاوه بر نمایش صنایع دستی با اهمیت دینی دربرگیرنده نمایشگاه هایی است که نقش دین در زندگی روزمره از تولد تا مرگ را مورد تأکید قرار داده است؛ چرا که موسس این موزه معتقد است جامعه به روش های مختلفی برای محبوب کردن دین میان مردم نیاز دارد.

موزه هنر بودیست (بانکوک ـ تایلند)

موزه هنر بودیست در بانکوک تایلند دارای مجموعه کمیابی از مجسمه های بودا و مجسمه هایی بر اساس طرح های هنری بودیست است که میراث فرهنگی قلمروهای پادشاهی در تایلند و کشورهای همسایه محسوب می شود. شهرت این موزه به داشتن مجموعه ای از بزرگ ترین مجسمه های بودا، تندیس ها و پیکره هایی است که تاریخ خلق آنها به قرن ششم پیش از میلاد مسیح بازمی گردد. معمولا به بازدید کنندگان موزه هنر بودیسم توصیه می شود که گشت و گذار خود در این موزه را از ساختمان فرعی به ساختمان اصلی که قصر کوان یین نامیده می شود آغاز کنند. در این ساختمان می توان مجسمه هایی از کوان یین، الهه رحمت بودیسم مشاهده کرد. محوطه خارجی این موزه دارای 6 قصر چوبی مینیاتوری بوده که الهه های چینی را دربرگرفته است.
برجسته ترین بخش این موزه در هشت اتاقی است که در طبقه فوقانی ساختمان اصلی قرار گرفته است در این هشت اتاق می توان مجسمه ها، تندیس ها و پیکره های بودا متعلق به قلمروهای پادشاهی مختلف را مشاهده کرد که بر هنر و فرهنگ تایلندی تأثیر گذاشته است. مکاتب هنری بودیست در هر دوره با دوره قبل ترکیب شده و سبکی متمایز ایجاد کرده است. این موزه منبع سودمندی از دانش برای محققان هنر بودیسم و مجسمه های بودا محسوب می شود و افرادی که خواستار کسب اطلاع درباره بعد حائز اهمیت فرهنگ تایلندی هستند این موزه را منبع غنی از اطلاعات خواهند یافت. نکته جالب توجه در این موزه نمایشگاهی غیر متعارف است که به ارائه مجسمه های عیسی مسیح (ع) و مریم مقدس (س) پرداخته که برخی ناظران از آن به عنوان انعکاس تساهل دینی در این جامعه بودائی یاد می کنند. موزه هنر بودیسم نه تنها ارائه کننده هنر و فرهنگ هزار ساله و سقوط و فرود پادشاهی های مختلف است، بلکه این موزه فلسفه میانه روی و تساهل و همچنین ارزش هایی را نهادینه کرده است که چون فانوس دریایی در چنین زمانی می درخشد.

موزه هنرهای اسلامی (کوالالامپور ـ مالزی)

با توجه به این حقیقت که علاقه به اسلام و هنر اسلامی در سال های اخیر افزایش یافته است، مالزی در سال 1998 یکی از بزرگترین موزه های اسلام در جنوب شرق آسیا را تأسیس کرد. این مجموعه 30 هزار متر مربعی در یکی از مناطق خوش آب و هوای کوالالامپور واقع شده است. موزه هنرهای اسلامی مالزی اشیاء دست سازی که بیش از هفت هزار سال قدمت دارد را دربرگرفته و دارای کتابخانه منحصر به فردی از کتاب های هنر اسلامی است. اشیاء هنری این موزه از دامنه گسترده ای تشکیل شده، از کوچکترین قطعات جواهر گرفته تا یکی از بزرگترین ماکت های مسجدالحرام در مکه با هدف ارائه حقیقی جهان اسلام به نمایش گذاشته شده است. این موزه به جای آنکه صرفا بر جهان اسلام، خاورمیانه و ایران به عنوان یکی از محورهای شکوفایی هنر اسلامی تمرکز کند بر آسیا تمرکز کرده و هنرهای اسلامی چین و آسیای جنوب شرقی را به خوبی پوشش داده است؛ سومین مؤلفه این موزه متنوع هندوستان است که از جایگاه ویژه ای برخوردار است.
موزه هنرهای اسلامی مالزی برای هندوستان، چین و مالزی طبقه بندی منحصر به فردی قائل شده است؛ اما سایر بخش های این موزه بر اساس نوع طبقه بندی شده تا خاستگاه های جغرافیایی آن. سبک معماری ساختمان این موزه مدرن است و چون سبک های اسلامی بر جزئیات تمرکز کرده است. هنرمندان سفال کار ایرانی ورودی ایوان آن را با سفال ها و موزائیک های ایرانی فرش کرده اند که روی آن یک آیه قرآنی به چشم می خورد. هنرمندان ایرانی همچنین سقف آن را گنبدی شکل و فیروزه ای رنگ ساخته اند که از فراز آسمان کوالالامپور به خوبی مشهود است. داخل ساختمان طراحی زاویه دار قرن بیست و یکمی با اشکال گرد 5 گنبد که محوطه داخلی را تحت سلطه خود قرار داده است.

موزه های واتیکان (واتیکان ـ ایتالیا)

موزه های واتیکان مجموعه موزه هایی است که از هنر عمومی و تندیس ها و پیکره های بسیاری تشکیل شده و آثار هنری بسیاری از کلیسای کاتولیک روم را به نمایش گذاشته است. پاپ جولیوس دوم این موزه ها را در قرن شانزدهم تأسیس کرد. کلیسای کوچک سیستین و Stanze della Segnatura به معنای تحت الفظی اتاق امضاء که تصویر رافائل را نشان می دهد از موزه های محبوب این مجموعه موزه ها محسوب می شوند که تا نوامبر سال 2006 بیش از 4 میلیون نفر در سال از آنها بازدید کرده اند. خاستگاه موزه های واتیکان به یک تندیس مرمرین بازمی گردد که 500 سال پیش خریداری شد، این تندیس مرمرین لئوکون است، کشیشی که بر اساس اسطوره های یونانی تلاش کرد مردم شهر باستانی تروا را متقاعد کند هدیه اسب توخالی و چوبی یونانی ها را نپذیرند.
تندیس این کشیش در 14 ژانویه 1506 در تاکستان کلیسای باسیلیکای سانتا ماریکا مگیور در رم کشف شد. پاپ جولیوس دوم، جولیانو دا سانگالو و میکل آنژ را که در واتیکان کار می کردند برای بررسی این اکتشاف به منطقه فرستاد و بر اساس توصیه آنها پاپ بی درنگ این مجسمه را از صاحب باغ خریداری کرد و یک ماه پس از آن، مجسمه را به نمایش عمومی گذاشت. موزه های واتیکان اکتبر 2006 پانصدمین سالگرد تأسیس خود را با گشایش دائمی حفاری قبرستان واتیکان جشن گرفتند. پاپ ها را می توان نخستین فرمانروایانی دانست که مجموعه های هنری قصرهای خود را با هدف ترویج تاریخ و فرهنگ هنر به نمایش عمومی گذاشتند. امروزه مجموعه موزه های واتیکان ترکیبی از موزه ها و گالری های مختلف پاپی هستند که تحت حمایت پاپ کلمنت چهاردهم (1769-1774) و پاپ پیوس ششم (1775-1799) آغاز به کار کردند. در حقیقت موزه پیو کلمنتاین از نام این دو پاپ که نخستین موزه های واتیکان را تأسیس کردند گرفته شده است. بعدها پاپ پیوس هفتم (1800-1823) مجموعه کلاسیک عتیقه های واتیکان را گسترش داد و آن را به موزه چایراموتی (MuseoChiaramonti) و گالری براسیو نونو (Braccio Nuovo) تبدیل کرد. وی همچنین مجموعه کتیبه های واتیکان را که در گالری لپیدری (Lapidary Gallery) نگهداری می شود نیز توسعه داد.
پاپ گریگوری شانزدهم (1831-1846) موزه اتروسکان (Etruscan Museum) را در سال 1837 با یافته های باستان شناسی که طی حفاری های سال 1828 در جنوب سرزمین باستانی اتروریا (در غرب و مرکز ایتالیای کنونی) کشف شده بود به نمایش گذاشت و پس از آن موزه مصری را در سال 1839 تأسیس کرد که صنایع کهن را از حفاری های مصر و اشیاء عتیقه دیگری دربرمی گیرد. موزه پروفین لاتران نیز توسط پاپ گریگوری شانزدهم تأسیس شد؛ اما پس از آن توسط پاپ پیوس نهم (1846-1878) به آن اضافه شد و بخش مسیحی آن به نام پیوکریسشن توسعه یافت. این موزه دربرگیرنده تندیس های باستانی (به ویژه تابوت های سنگی) و سنگ نوشته هایی از دوران مسیحیت باستانی است. در سال 1910 و دوران پاپی سنت پیوس دهم (1903-1914) گالری سنگ شناسی عبری در داخل موزه پیوکریسشن شکل گرفت که دربرگیرنده 137 سنگ نوشته عبری از گورستان های باستانی در رم است که بعدها توسط پاپ ژان بیست و سوم (1958-1963) از قصر لاتران به ساختمان داخلی واتیکان منتقل و در سال 1970 افتتاح شد. این موزه همچنین دربرگیرنده مجموعه مختلفی از پرده های منقوش و قالیچه نماهایی از قرن پانزدهم و هفدهم و همچنین مجموعه ای از نقشه ها و نقاشی های مختلف است.
مجموعه مدرن و معاصر هنر دینی در سال 1973 توسط پاپ پل ششم (1963-1978) در آپارتمان برژیا اضافه شد. موزه تاریخی واتیکان نیز در سال 1973 پایه گذاری شد و در سال 1987 به آپارتمان پاپی در قصر لاتران منتقل شد که دربرگیرنده مجموعه ای از پرتره های پاپی و اشیاء سپاه نظامی پاپی و همچنین اشیایی برای مراسم و تشریفات خاص است که دیگر استفاده نمی شود. موزه اتومبیل و کالسکه نیز بخشی از موزه تاریخی واتیکان است. در سال 2000 موزه های واتیکان ورودی بزرگ و تازه ای افتتاح کردند که اطلاعات مورد نیاز بازدیدکنندگان را در اختیار آنها قرار می دهند.

بخش دین در موزه بریتانیا (لندن ـ بریتانیا)

موزه بریتانیا در سال 1753 با هدف ارتقاء درک جهانی از طریق هنرهای تاریخ طبیعی و علمی در یک موزه عمومی تأسیس شد. شهرت بین المللی این موزه و نقش کلیدی آن در نمایش میراث جهانی و ملی بریتانیا این موزه را به یکی از اماکنی تبدیل کرده که تعداد بازدیدکنندگان آن بسیار زیاد است و این امر در زندگی فرهنگی و اقتصادی لندن تأثیر گذاشته است. بسیاری از اشیای فرهنگی که در موزه بریتانیا نگهداری می شود اغلب منعکس کننده اعتقادات دینی مردمانی است که آنها را ساخته یا از آن استفاده می کردند. فرهنگ های دنیای باستانی و پیش از مدرن منابع مناسبی از آداب دینی تلقی می شود. در میان ادیان بزرگ جهان که اکنون به عنوان ادیان زنده امروز در نظر گرفته می شود، اغلب آنها از پوشش مناسبی در مجموعه های موزه بریتانیا برخوردار است، چرا که این موزه جوامع دینی بریتانیا را به داشتن اشیاء و آثار مخصوص خود ترغیب می کند و نقش تعمیق درک عمومی از آن را برعهده دارد.
موزه بریتانیا اتاق های جداگانه ای از بخش دین خود را به ادیان اسلام، مسیحیت، یهودیت، بودیسم، جینیسم، زرتشتی و هندوئیسم اختصاص داده است. تاریخ مصور ادیان جهان، شش دین در قرن بیستم، دانشنامه مصور نمادها، ادیان و جشن ها، دنیای تفاوت ها و جشن های ادیان جهان بخشی از موضوعات بخش دین موزه بریتانیا را تشکیل داده است، اما هر کدام از اتاق هایی که به ادیان مختلف اختصاص یافته از بخش های مختلفی برخوردار است. بخش بودیسم از دنیای بودیست، آناندا در سریلانکا، بودیسم، بودیسم در قرن سوم تشکیل شده، مسیحیت را دو بخش مسیحیت و مسیحیان کامل کرده و بازدیدکنندگان در بخش هندوئیسم این موزه با هندوئیسم، جهان هندو، هنر هندو، دیدار هندوئیسم، فصل های شکوه، رقص شیوا و اسطوره های هندو روبرو می شوند اطلس جهان اسلام، دنیای اسلام، رویکردهای مختلف به اسلام و جهان اسلام بخش هایی است که در اتاق اسلام مشاهده می شود.

موزه بین المللی فرهنگ های اسلامی (می سی سی پی ـ آمریکا)
دسامبر سال 2000 گروهی از مسلمانان شهر جکسون در ایالت می سی سی پی ضرورت نیاز تأسیس یک موزه ملی به منظور ارتقاء سطح اطلاعات درباره فرهنگ و تاریخ اسلام و همچنین سهم مسلمانان در تمدن جهان را احساس کردند. بنیانگذاران این موزه همچنین تلاش کردند درک شهروندان آمریکایی را غنای فرهنگ مسلمانان و اهمیت تعدد میراث فرهنگی و دینی و همچنین نقشی که مسلمانان در تاریخ و توسعه این ایالت ایفا کرده را نشان داده و آن را مورد توجه قرار دهند. موزه بین المللی فرهنگ های اسلامی در آموزش عمومی درباره تنوع میراث فرهنگی و دینی منطقه خود تجربه مسلمانان را توصیف کرده و آن را در بافت سایر گروه های دینی و فرهنگی قرار داده است. این موزه نخستین موزه تاریخ اسلامی در ایالات متحده است که آوریل 2001 با نمایشگاه "مسلمانان اسپانیا: میراث آن برای اروپا و غرب" افتتاح شد و قرار بود تنها تا پایان سپتامبر 2001 ادامه داشته باشد، اما حملات تروریستی یازدهم سپتامبر 2001 ضرورت ادامه این نمایشگاه را مورد تأکید قرار داد. این موزه که هم اکنون در منطقه تجاری شهر جکسون قرار دارد، هفت سال است که مقر برپایی نمایشگاه های سیار فرهنگ و گنجینه هنرهای سراسر دنیا بوده است. بر اساس اظهارات برگزارکنندگان، موزه بین المللی فرهنگ های اسلامی از یازدهم سپتامبر سال 2001 اهمیت ویژه ای یافته و اهمیت این امر نیز به گسترش اسلام هراسی و اشاعه باورهای نادرست درباره مسلمانان، فرهنگ و دین آنها ارتباط دارد.
موزه بین المللی فرهنگ های اسلامی به واسطه تحقیق، جمع آوری، حفظ، نمایش و تفسیر اشیائی که درک عمومی از فرهنگ مسلمان را افزایش می دهد تلاش می کند تساهل بین ادیان و فرهنگ ها را تسهیل کرده و تعصب نژادی و دینی را کاهش داده و گفت وگوی مدنی و دینی را توسعه می دهد. هدف از تأسیس این موزه آموزش عمومی درباره تاریخ و تمدن اسلامی و فراهم کردن ابزارهای آموزشی برای آموزش هوشیاری جهانی، دانش تاریخی و تقدیر بین فرهنگی است. این موزه تلاش می کند به عنوان یک مرکز آموزشی و تحقیقی و همچنین گنجینه ای از اشیاء اسلامی با اهمیت تاریخی، زیبایی شناسی، هنری و فرهنگی عمل کند. این موزه همچنین از برنامه نمایشگاه های سیار نیز برخوردار است که این امر باعث می شود، دامنه بازدیدکنندگان موزه افزایش یابد از سوی دیگر گامی در راستای تحقق هداف این موزه و تقویت گفتگوی بین جوامع سراسر دنیا محسوب می شود. این موزه که ابتدا در یک ساختمان کوچک یک طبقه قرار داشت، طی این هفت سال با 30 هزار بازدیدکننده روبرو شد؛ اما اکنون موزه بین المللی فرهنگ های اسلامی در طبقه دوم مرکز هنرهای می سی سی پی قرار دارد.

موزه زندگی و هنر دینی سنت مانگو (گلاسکو ـ اسکاتلند)

موزه زندگی و هنر دینی سنت مانگو در گلاسکو به بررسی اهمیت دین در زندگی مردم سراسر دنیا و طی زمان های مختلف پرداخته است. سازمان این موزه که در محل Bishop's Castle قرون وسطائی قرار دارد در سال 1993 افتتاح شد.
هدف این موزه ترویج درک و احترام میان مؤمنان ادیان مختلف و حتی غیر مؤمنان است. نمایشگاه های موزه سنت مانگو سه طبقه را به خود اختصاص داده است و به چهار نمایشگاه تقسیم شده است: گالری هنر دینی، گالری زندگی دینی، گالری اسکاتلندی و نمایشگاه معاصر. بازدیدکنندگان در گالری هنر دینی می توان بر تندیس های شیوا الهه هندو تمرکز کرد، این گالری با مجموعه از پنجره های شیشه ای رنگارنگ و زیبا که تصاویر قدیس های مسیحی و پیامبران را نشان می دهد جلوه بسیار زیبایی به خود گرفته است.
گالری زندگی دینی به بررسی شش دین بزرگ جهان پرداخته است: اسلام، مسیحیت، یهودیت، بودیسم، سیکیسم و هندوئیسم. در این گالری با افرادی روبرو می شوید که درباره دین خود اطلاعاتی را به علاقه مندان ارائه می دهند. بخش اسکاتلندی این موزه نیز داستان جالبی درباره این پرسش ارائه کرده که چگونه دین از زمان باستان تا کنون به فرهنگ و اعتقادات مردم غرب اسکاتلند شکل داده است. این شهر که ساکنان آن را پیروان ادیان مختلف تشکیل داده است از تنوع فرهنگی برخوردار بوده و تعدد دینی و فرهنگی شهر گلاسکو را در موزه سنت مانگو به نمایش گذاشته است. موزه زندگی و هنر دینی سنت مانگو در کنار کلیسای جامع گلاسکو و مقابل قدیمی ترین خانه شهر واقع شده است که از روی سقف این موزه منظره بی نظیری از کلیسای جامع و گورستان قرن نوزدهمی این شهر به چشم می رسد.

موزه یهودی لندن (لندن ـ بریتانیا)
موزه یهودی لندن با هدف ارتقاء دانش و درک از تاریخ، فرهنگ و زندگی دینی یهودیان به عنوان بخشی از میراث فرهنگ متنوع بریتانیا در سال 1932 تأسیس شده است.
موزه یهودی لندن ابتدا در محل انجمن یهودیان در شهر بلومزبری واقع شده بود، اما طی سال ها به یکی از بهترین مجموعه های هنر یهودی تبدیل شد و جایزه برجسته شورای موزه ها، کتابخانه ها و آرشیوها را به منظور تقدیر از اهمیت ملی از آن خود کرد.
موزه یهودی در سال 1995 به ساختمانی در شهر کمدن بریتانیا در لندن تغییر مکان داد و در همان سال با موزه زندگی یهودیان در شهر فینکلی لندن ادغام شد این دو موزه اکنون به موزه یهودی کمدن و موزه یهودی فینکلی شهرت دارند. موزه زندگی یهودی لندن در سال 1983 به عنوان موزه یهودیان شرق لندن و با هدف حفظ و نگهداری میراث یهودیان شرق لندن تأسیس شده بود.
در حالی که قسمت شرقی لندن به عنوان یک نقطه تمرکز مهم باقی ماند، این موزه گسترش یافت تا ریشه های متنوع و تاریخ اجتماعی یهودیان سراسر لندن را نیز منعکس کند و در همین راستا برنامه هایی درباره مصائب یهودیان در جنگ جهانی دوم و آموزش های مبارزه با نژادپرستی را شکل داد. این دو موزه در حال حاضر با تمام مجموعه ها، نمایشگاه ها، رویدادها و برنامه های آموزشی خود بازگوکننده زندگی یهودیان بریتانیا محسوب می شوند. موزه یهودی لندن علاوه بر نمایشگاه های دائمی خود ارائه کننده برنامه ها و فعالیت های مختلفی است که در آن میان می توان به نمایشگاه های ویژه با تمرکز بر ابعاد ویژه ای از زندگی یهودیان سراسر دنیا، سخنرانی، کتابخوانی، نمایش فیلم و کنسرت های موسیقی است. این موزه دارای مجموعه ای غنی و متنوع است که ابعاد بسیاری از زندگی یهودی را در لندن و فراتر از آن از قرون وسطی تا حال حاضر را مورد بررسی قرار داده است. مجموعه جودائیکا (کتب و رسالات یهود) در این موزه یکی از بهترین مجموعه های جهان محسوب می شوند و با مجموعه آلفرد روبنز از نقاشی ها و اشیائی که زندگی یهودیان بریتانیا را شرح می دهد کامل شده است.