تاریخ تاثیرات فرهنگی دوجانبه جهان اسلام و مسیحیت

تاریخ روابط اسلام و مسیحیت در اروپا
تاثیرات فرهنگی دوجانبه جهان اسلام و مسیحیت در یکدیگر در اروپا غیرقابل مقایسه با یکدیگر است. تاثیر تفکر اروپایی در جهان اسلام به اوایل قرن نوزدهم برمی گردد در حالیکه تاثیرات ژرف و عمیق تمدن اسلامی بر فرهنگ مسیحی-اروپایی و در مسیر طولانی پیشرفت علم و تکنولوژی به صدها سال قبل مربوط می شود. به بیان دیگر فرهنگ اروپایی بیش از هزار سال هیچ تاثیر محسوسی بر جهان اسلام نداشته در حالیکه همه زمینه های علمی و فرهنگی از تعالیم و روشنگری های اسلامی بهره برده است. این یک حقیقت تاریخی است که شکل گیری تمدن اروپایی در قرون وسطی نتیجه رشد و ترقی تمدن اسلامی در اسپانیا بوده است. در طول پنج قرن، از قرن هشتم تا سیزدهم، تاریخ تمدن جهان تحت سیطره اسلام بود. تمدن اسلامی در مقایسه با تمدن مسیحی اروپا در آن دوران بسیار مهذب تر و روشنگرتر بوده به گونه ای که یک دوره دویست ساله رویارویی اروپا با تمدن اسلامی، اروپا را قادر ساخت دانش خود را در زمینه های علمی و پژوهشی به خصوص فلسفه، طب، نجوم، شیمی و ریاضیات گسترش دهد. حفظ گنجینه دانش و فلسفه یونان باستان برای آیندگان یکی از بزرگترین دستاوردهای دانشمندان مسلمان در قرون وسطی بود. دانشمندان مسیحی تنها بواسطه ترجمه ها و تفسیرهای فیلسوفان مسلمان در اسپانیا، به درک مفاهیم ماوراءالطبیعه ارسطو نائل شدند. ابن رشد، فیلسوف عربی که در سال 1126 در قرطبه متولد شد. با نوشتن تفسیر ارسطو تاثیر بسیاری از خود بجای گذاشت. دانشگاههای اسلامی در قرطبه، سویل، گرانادا، والنسیا و تولدو محققان مسیحی بسیاری را به خود جذب می کردند. متفکران مسیحی بزرگ آن دوران مانند: آلبرتوس مگنوس، راجر بیکن، توماس آکوئیناس، ویلیام اکهام و گربرت که بعدها پاپ سیلوستر دوم شد دانش خود را در چنین مراکز علمی گسترش دادند.

بزرگترین کتابخانه اروپا در تولدو، جایی که در سال 1130 یک مدرسه ترجمه در آن بنا شد، شاگردان و محققان بسیاری را از سراسر اروپا جذب خود کرد. علم طب اسلامی تاثیر شگرفی بر پیشرفت طب در اروپا داشت. نخستین استادان طب در دانشگاههای تازه تاسیس اروپا در قرن دوازدهم همگی شاگردان سابق دانشمندان عرب بودند. قانون، اثر مشهورترین استاد طب ابن سینا، شش قرن در همه دانشکده های مهم پزشکی اروپا تدریس می شد. در سال 1587 هنری سوم پادشاه فرانسه به منظور گسترش تحقیقات پزشکی در فرانسه یک کرسی زبان عربی در کالج رویال تاسیس نمود. در پیشرفت شیوه های علمی در رشته های ریاضیات، نجوم، شیمی، معماری، موسیقی و مهارتهای صنعتی نیز تاثیرات مشابهی مشاهده می شود. هنر اروپایی نیز عمیقا مدیون معماری اسلامی بخصوص در اسپانیاست. بی شک و تردید می توان ادعا کرد دستاوردهای جهانی تمدن اسلامی که از اواخر قرن دوازدهم در جنوب اروپا ظهور کرد از موفقیت هایی که امپراطوری روم در گسترش تمدن داشت نیز پیشی گرفت و اروپا را جذب عقاید متعصبانه قرون وسطی بیدار کرد و مقدمات رنسانس اروپایی را فراهم آورد.

در سطح سیاسی نیز گهگاه با روشنفکری و سعه نظر با این تاثیر عمیق فرهنگی که تمدن مسیحی در اروپا به طور یکجانبه از آن بهره فراوان برد (زیرا در آن زمان چیزی برای عرضه کردن به تمدن اسلامی نداشت) برخورد می شد. شارل اول (814-747) روابط دوستانه ای را با عباسیان در بغداد برقرار کرد. هارون الرشید با دادن حق برگزاری آیین مذهبی در بیت المقدس، وی را به عنوان حامی مسیحیان مشرق زمین مورد لطف و احترام قرار داد. سال ها بعد پادشاه فردریک دوم پادشاه سیسیل و اورشلیم با وجود آنکه در جنگ های صلیبی شرکت داشت از تمدن اسلامی استقبال کرده و بسیار مشتاق آموختن از دانشمندان مسلمان بود. لازم به ذکر است که توجه این حاکمان تنها معطوف به حکومت اسلامی در شرق بود نه به حکومت اسلامی که در خاک اروپا و در قرطبه متمرکز بود. بنابراین با وجود تاثیرات فرهنگی ژرف، هرگز روابط حسنه سیاسی بین شرق و غرب ایجاد نشد.

تاریخ روابط سیاسی اسلامی-مسیحی در اروپا تحت تاثیر جنگ های صلیبی است که در قرن یازدهم آغاز شد و پاپ ها می کوشیدند از این طریق سلطه بی چون و چرای واتیکان را بخصوص در اروپای مسیحی برقرار کنند. جنگ های صلیبی به سرعت به عامل امپریالیست استعمارگری تبدیل شدند تا کشورهای اروپایی از طریق آن اقتصاد و منافع تجاری خود را حفظ کنند مذهب تنها دستاویزی بود برای مقاصد حکمرانان استعمارگر اروپایی و این امر در چهارمین جنگ صلیبی در سال 1204 که در جریان آن انریکو داندلو، فرمانروای ونیز، قسطنطنیه را فتح و غارت کرد بیش از پیش آشکار شد. در حالی که فاتحان مسلمان موفق شدند در سال 1187 توسط صلاح الدین، بیت المقدس را فتح کنند. جنگجویان مسیحی سرانجام با سقوط گرانادا در 1492 به حضور مسلمانان در اروپا خاتمه دادند. با وجود این در اروپای شرقی، امپراطوری نوظهور عثمانی در سال 1453 نه تنها قسطنطنیه که مرکز مسیحیت در شرق بود را فتح کرد بلکه تا سال 1683 به تدریج فتوحات خود را تا دروازه های وین گسترش داد.

این تاریخچه بغرنج درگیری های مسیحیان و مسلمانان در غرب، جنوب و شرق اروپا در خاور نزدیک، علی رغم تاثیر عمیقی که فرهنگ اسلامی بر رشد فکری اروپایی ها داشت، عملا گفت وگوی تمدن ها را غیرممکن ساخته بود. در این درگیری های سیاسی-نظامی مذهب بعنوان یک ابزار ایدئولوژیک از سوی مسیحیان برای دفاع از منافع حکمرانان اروپا به خدمت گرفته شد و این تاریخ نشان گر آن است که چه سوء تفاهم های عمدی و غیرعمدی در طول قرن ها موجب رودرویی مسلمانان و مسیحیان در اروپا شده بود. درگیری، بی اعتمادی و سوتفاهم میراثی است که از زمان اولین برخورد میان این دو تمدن تا به امروز بجای مانده است. تفکرات ضد اسلامی در اروپا که امروزه کینه توزانه تر و زهرآگین تر شده تماما نتیجه جنگ های صلیبی و پیامدهای تعاملات خصومت آمیز اسلامی-مسیحی از قرن هشتم در دوران توسعه حکومت اسلامی در اروپاست. ادوارد سعید با توجه به برخوردهای خشن اروپا با اسلام این گونه نتیجه گیری می کند که اسلام از دید اروپا تجسم دشمن بیگانه ای است که قصد دارد پایه و اساس تمدن اروپایی را از زمان قرون وسطی ویران کند.

با ظهور استعمار اروپایی، روابط اروپا با اسلام به سیاست سلطه جویی و قیمومیت فرهنگی از سوی اروپا گرایش پیدا کرد و این گونه است که تا به امروز این قدرت های سیاسی اروپا هستند که نقشه سیاسی خاورمیانه را طراحی می کنند. استیلای سیاسی-نظامی با ادعای برتری ایدئولوژیکی مسیحیان اروپا بر تمدن اسلامی تکمیل شده است. تعصبات کهنه ای که از زمان جنگ های صلیبی تقویت شده دوباره زنده گشته و حتی به عنوان ابزاری قدرتمند در درگیری های مربوط به فلسطین بکار گرفته شد.