شیوه های عملی و تبلیغی حضرت ایوب علیه السلام

شیوه های عملی و تبلیغی حضرت ایوب (ع)

ایوب پیامبری از نسل اسحاق است که نامش چهار بار در قرآن در سوره های نساء، انبیا و انعام ذکر شده است. «و أیوب إذ نادی ربه أنی مسنی الضر و أنت أرحم الراحمین؛ و ایوب را یاد کن هنگامی که پروردگارش را ندا داد که: به من آسیب رسیده است و تویی مهربان ترین مهربانان.» (انبیاء/ 83) «إنا وجدناه صابرا نعم العبد إنه أواب؛ ما او را شکیبا یافتیم، چه نیکو بنده ای. به درستی که او توبه کار بود.» (ص/ 44) «و من ذریته داود و سلیمان و أیوب؛ و از نسل او (نوح) داود و سلیمان و ایوب را هدایت کردیم.» (انعام/ 84) «و أوحینا إلی إبراهیم و إسمعیل و إسحق و یعقوب و الأسباط و عیسی و أیوب؛ و به ابراهیم و اسماعیل و اسحاق و یعقوب و اسباط و عیسی و ایوب وحی نمودیم.» (نساء/ 163) این ستایش های بلیغ بیانگر مکانت والا و اسوه بودن این شخصیت قرآنی است.

ایوب، اسوه بازگشت و انابه به درگاه خدا

نام ایوب به موجب نقل قاموس کتاب مقدس در لغت عبری به معنای بازگشت کننده است و در قرآن کریم نیز این معنا مورد نظر است، آن جا که می فرماید: «إنا وجدناه صابرا نعم العبد إنه أواب؛ ما او را شکیبا یافتیم چه نیکو بنده ای به درستی که او توبه کار بود.» (ص/ 44) در طول حیات ایوب، مصیبت ها و بلاهای بسیاری بر او وارد آمد که شرح آن در کتب سیره و روایت مذکور است؛ از دست دادن تمام فرزندان و از بین رفتن تمام دارایی از جمله بلاهایی است که به وسیله شیطان برای او پیش آمد، ولی وی هیچ گاه یاد خدا و تضرع به درگاه او را از یاد نبرد. روزی همسرش به نزد او آمده می گوید: «آیا هنوز بر کمال ایمان خود باقی هستی؟» ایوب پاسخ داد: «همچنان که نیکی ها و نعمت های او را پذیرفته ام باید سختی ها و بلاهای او را نیز به جان بپذیرم.» بدین لحاظ می توان او را به حق، اسوه رجوع و انابه به درگاه الهی و الگوی بازگشت به خدا دانست.

شیوه های عملی و تبلیغی حضرت ایوب (ع)

1. صبر بر مصیبت ها
بلاها و مصیبت های وارده بر ایوب به حدی بود که می توانست هر انسان مقاومی را از راه ایمان بیرون برد و به کفر وادارد، اما استقامت و بردباری بی نظیر او باعث تعالی شخصیت او به مقام های بالاتر گردید. علاوه بر مصیبت اموال و فرزندان که همواره بدانها دچار می گشت، به سختی دیگری نیز دچار بود و آن این که حتی یاران و پیروانش گهگاه مصیبت های وارد بر او را نتیجه گناه یا خطای او می دانستند و با او در این خصوص مناظره می نمودند. اما ایوب به آنها ثابت کرد که همیشه گناه موجب ابتلا نیست، بلکه بسا که مصیبت و بلا برای آزمودن بنده صالح مقرر می شود تا با صبر و بردباری، فضیلت های خود را به منصه ظهور رساند. ایوب هرگز بر خلاف رضای الهی سخنی بر زبان نیاورد و تنها رو به سوی خدا آورده می گفت: «و أیوب إذ نادی ربه أنی مسنی الضر وأنت أرحم الراحمین؛ و ایوب را یاد کن هنگامی که پروردگارش را ندا داد که به من آسیب رسیده است و تویی مهربان ترین مهربانان.» (أنبیاء/ 83) «إنا وجدناه صابرا؛ ما او را بردبار یافتیم.» (ص/ 44)

شکرگزاری

2. شکرگزاری نعمت های الهی
چنان که صفت همه انبیا و نیکان است، ایوب همواره سپاسگزار نعمت های الهی بود و در خلوت و در اجتماع در حالی که غرق در محنت و بلا بود با سپاس دائم خود، خدا باوری را ترویج می نمود. نویسنده اعلام قرآن در جمع بندی روایات مربوط می نویسد: «ایوب مردی متمکن و نیکوکار و دارای حشم و فرزندان بسیار بوده و بر خلاف اکثر ثروتمندان از جاده حق و عدالت منحرف نشده و کفران نعمت نکرده است. از این رو شیطان بر سپاسگزاری او رشک برده و در محضر خداوند سپاسگزاری و شکر دائمی ایوب را به خاطر تنعم و بهره مندی وانمود می کند و می گوید: اگر مال و منال او گرفته شود مسلما کفران خواهد ورزید. خدای تعالی برای اثبات صبر و ثبات ایوب درخواست ابلیس را اجابت می کند و در نتیجه اموال ایوب به کلی از دستش بیرون می رود، ولی ایوب همچنان شاکر است.»
همچنین در روایتی از بحارالأنوار صفات بارز ایوب اینچنین بیان شده است: «و کان شاکرا لانعم الله تعالی مؤدیا لحق الله تعالی؛ او شکرگزار نعمت های خدا و ادا کننده حقوق الهی بود.» (بحارالأنوار، ج 12، ص 356) عاقبت این سپاس دائم آن بود که خداوند بار دیگر نعمت های از کف رفته را به او بازگرداند: «فاستجبنا له فکشفنا ما به من ضر وآتیناه أهله ومثلهم معهم رحمة من عندنا وذکری للعابدین؛ پس دعای او را اجابت نمودیم و آسیب وارده بر او را برطرف نمودیم و کسان او نظیرشان را همراه با آنان به وی عطا کردیم، تا اهل عبادت متذکر لطف و احسان ما شوند.» (انبیاء/ 84)

3. نیکوکاری و خدمت به مردم
به یقین یکی از خصلت های سپاسگزاران و یکی از جلوه های بارز شکر، بهره برداری صحیح از نعمت ها به ویژه استفاده از آنها در راه خدمت و احسان به خلق خداست. ایوب که در ابتدا از مکنت و دارایی برخوردار بود همواره در حال خدمت همه جانبه به مردم به سر می برد و به مستمندان مهر می ورزید، مهمان را گرامی می داشت و یتیمان را کفالت می نمود، در روایتی از بحار چنین می خوانیم. «و کان أیوب برا تقیا رحیما بالمساکین یکفل الأرامل و الأیتام و یکرم الضیف و یبلغ ابن السبیل؛ ایوب مردی نیکوکار و تقوا پیشه و بر بیچارگان مهربان بود، بیوه زنان و یتیمان را سرپرستی و حمایت می کرد. مهمان را گرامی می داشت و در راه مانده را به مقصد می رساند.» (بحارالأنوار، ج 12، ص 256) همچنین ایوب می گفت: «و عزة ربی أنه یعلم أنی ما أکلت طعاما قط إلا و معی یتیم أو ضعیف یأکل معی؛ به عزت پروردگارم سوگند، او می داند که هرگز طعامی نخورده ام مگر آن که یتیمی یا بیچاره ای در کنار سفره ام بوده است.» (بحار/ ص 356) گفتنی است که ایوب دارایی خود را از راه تلاش و کار شبانه روزی به ویژه کشاورزی به دست می آورد و آن گاه در راه کمک به مستمندان به مصرف می رساند.