مجموعه اشعار صدرالدین شیرازی

این مجموعه اشعار که حاوی موضوعات مختلفی می باشد و آن را صدرالمتالهین بر طبق مبانی فلسفی خویش به نظم در آورده است، بیشتر بر محور تجسم اعمال و روز رستاخیز دور می زند، چون کتاب مستقلی محسوب می گردد لذا آقای محمد خواجوی در ضمن تصحیح آن، آیات و اخباری را که در متن بدان ها اشاره شده و یا کنایه رفته است همگی را تخریج و ترجمه کرده است.

زندگینامه صدرالدین شیرازی (ملاصدرا):
محمد بن ابراهیم شیرازی ملقب به صدرالدین و مشهور به ملاصدرا یا صدرالمتألهین در حدود سال 979 یا 980 هجری قمری در شهر شیراز متولد شد. پدرش ابراهیم بن یحیی قوامی یکی از وزرای دولت صفویه و مردی با نفوذ و ثروتمند بود که با نهایت کوشش به تربیت و تعلیم یگانه پسر خود کمر همت بست. زندگانی ملاصدرا را می توان به سه دوره تقسیم نمود: 1- دوره طلبگی و تلمذ و بحث و مطالعه کتب قدما و آرای حکما در شیراز و اصفهان. در این دوره وی به تتبع و تفحص آرای فلاسفه و کلام و فلاسفه مشائی و اشراقی اشتغال داشت. 2- مرحله تهذیب نفس و ریاضت و مکاشفه در روستای کهک (در نزدیکی قم) که نهایتا به کشف حقایق ربانی و علوم الهی منجر گردید. 3- مرحله تألیف و تدریس در شیراز در مدرسه ای که الله وردی خان، والی فارس بنا نهاده بود. طی این دوره ملاصدرا تقریبا تمام آثار خود را تألیف کرد. ملاصدرا حکمت الهی و فلسفه اسلامی را وارد مرحله جدید کرد، وی در آنچه علم اعلی یا علم کلی یا فلسفه اولی با حکمت الهی خوانده می شود و تنها همین بخش است که به حقیقت، فلسفه است و فلسفه حقیقی خوانده می شود، مقام فلاسفه پیش را تحت شعاع قرار داد، اصول و مبانی اولیه این فن را تغییر داد و آن را بر اصولی خلل ناپذیر استوار کرد. آخوند تا پایان عمر در شیراز به تألیف و تدریس پرداخت و در این ایام هفت بار پای پیاده به مکه سفر کرد که در بازگشت از هفتمین سفر، در بصره در سال 1050 هجری قمری درگذشت.
اساتید: شیخ بهاءالدین عاملی مشهور به شیخ بهایی، میرداماد، میرابوالقاسم فندرسکی عارف و زاهد و ریاضی دان بی همتای آن عصر و...
شاگردان: ملاصدرا شاگردان بسیاری را تربیت کرد اما از مشهورترین آنها: ملامحسن فیض کاشانی و مولا عبدالرزاق لاهیجی بودند که هر دو علاوه بر داشتن سمت شاگردی، داماد وی نیز بودند.
آثار: الحکمة المتعالیه (اسفار اربعه)، شرح الهدایة، المبدا و المعاد، حدوث العالم، المشاعر، شرح شفا، الشواهد الربوبیه، اجوبة المسائل، تفاسیر بعضی از سوره های قرآن کریم و...

ساختاربندی کتاب:
مجموعه اشعار شامل توحید که بعضی از عناوین آن عبارتند از: در بیان چگونگی ایجاد به گونه صنع و ابداع...، در نعت سدرالمرسلین (ص)، در منقبت حضرت امیرمومنان (ع)، اهل بیت (ع)، در نسبت قرآن با سایر کتب سماویه، در مذمت مسلک ارباب تقلید و منقبت مشرب ارباب توحید، در صفت مدرسه و مدرس و مدرسه نشینان، تمثیل، در بیان آفرینش انسان کامل، در تسبیح موجودات، در اشاره به روز قیامت و فنای خلایق، در بیان تجسم اعمال در خیر و شر و...
* اشعار در تفسیر آیه نور
* رباعیت
* منتخب مثنوی
در انتهای کتاب فهرست آیات، احادیث، اقوال و اعلام آورده شده است. این کتاب در سال 1376 توسط انتشارات مولی در تهران به چاپ رسیده و منتشر گردیده است.
- منتخب مثنوی و اشعار پراکنده ملاصدرا: صدرا را منظومه مستقلی است که پس از سرودن این مجموعه اشعار در حال های مخصوصی که به مصداق: «ان الله فی ایام دهرکم نفحات من رحمة الا فتعرضوا لها» برایش حاصل می آمده است. از برخی از ابیات آن اشعار به ویژه ابیاتی که خطاب به ساقی فیض رسای معنوی می باشد از منازلات و مناجاتی که با فیاض مطلق داشته الهام گرفته که منتج بدین منظومه مستقل گردیده است و آن را یا خود و یا پس از او شاگردان و یا افرادی دیگر به اعتبار آنکه برخی از اشعار و ابیات مجموعه در آن منظومه وجود دارد به نام «منتخب مثنوی» نامیدند.
- رباعیات و دو بیتی های صدرا: صدرا چند رباعی هم سروده که در سرودن این اشعار بیشتر توجه به بیان معانی بلند عرفانی و فلسفی داشته و اکثر همان گونه که در تجسم اعمال و روز رستاخیز داشته است. روش او در سرودن این اشعار مثنوی همانند روش مولانا در مثنوی معنوی بوده و توجهی چندان به صنایع شعری و کنایات و اشارات و اغراق و ایهام و مراعات نظیر و امثال اینها نداشته و افکارش فقط بر محور فلسفه تاله یعنی حکمت متعالیه که خود مؤسس آن بوده است، دور می زند. با این همه چیزی از آن و صنایع هم کم ندارد. شعر روی جلد (کتاب اشعار ملاصدرا):
زاهد ز بهشت خان و مان می سازد *** عابد به عمل بدان جهان می نازد
عارف به معارف درون می نازد *** عاشق ز برای دوست جان می بازد