بررسی بخشهای مختلف عهد جدید (عصر حواریون)

عصر حواریون

از پایان حیات زمینی حضرت عیسی (ع) (حدود سال 30 م) تا پایان زندگی حواریان آن حضرت (پایان قرن اول م) عصر حواریان خوانده می شود. یکی از رویدادهای مهم در این دوره نگارش بخش های مختلف عهد جدید توسط حواریون عیسی می باشد. مسیحیان مجموعه ای با عنوان «کتاب مقدس» را کتاب آسمانی خود می دانند. کتاب مقدس، عنوان مجموعه ای از نوشته های کوچک و بزرگ است که مسیحیان همه، و یهودیان بخشی از آن را کتاب آسمانی و الهی خود می دانند. عنوان معروف این مجموعه در زبان انگلیسی و بیشتر زبان های اروپایی «بایبل» و یا کلمه های هم خانواده آن است که از کلمه یونانی «Biblia» به معنای «کتاب ها» گرفته شده است. در زبان های فارسی و عربی عنوان «عهدین» نیز برای این کتاب به کار می رود. عنوان مذکور به این اعتقاد مسیحیان اشاره دارد که خداوند دو عهد و پیمان با انسان بسته است: یکی «عهد قدیم» که در آن خداوند از انسان پیمان گرفته است که بر شریعت الهی گردن نهد; و دیگری «عهد جدید» که پیمان بر سر محبت خدا و عیسی مسیح است. متناظر با این تقسیم، کتاب های مربوط به دوره ی اول را «عهد قدیم» و کتاب های مربوط به دوره ی دوم را «عهد جدید» می خوانند و هر دو قسمت از نظر مسیحیان مقدس و معتبر است، لکن یهودیان معتقدند که خدا تنها یک پیمان با انسان بسته و آن همان پیمان «شریعت» است و بر این اساس تنها بخش «عهد قدیم» را (که «عهد» می نامند) قبول دارند. به هر حال کتاب مقدس از دو بخش عمده تشکیل شده است.

عهد قدیم

عهد قدیم بخشی عمده این مجموعه را شامل می شود که مشترک بین یهودیان و مسیحیان است و هر دو آن را مقدس و معتبر می دانند؛ اما عهد جدید، که شامل نوشته های متنوعی است، ویژه مسیحیان است و منبع اصلی اعتقادات آنها و نیز تنها منبع تاریخ قرن اول مسیحیت به شمار می رود. این بخش از کتاب مقدس (که قریب سه چهارم کل کتاب می شود) مشتمل بر 39 یا 46 کتاب است. طبق نسخه 46 کتابی (یا نسخه سبعینه) که مورد پذیرش اکثر مسیحیان است، عهد قدیم به سه بخش تقسیم می گردد:
بخش اول: اسفار پنج گانه تورات و کتب تاریخی دیگر
بخش دوم: کتب حکمت، شعر و مناجات
بخش سوم: کتب انبیاء و پیش گویی های آنها
هرچند باور عمومی یهودیان و مسیحیان این است که تورات فعلی (اسفار پنج گانه) نوشته و یا کتاب آسمانی حضرت موسی (ع) است، اما کسانی در گذشته و حال انتساب تورات موجود به حضرت موسی (ع) را قاطعانه رد کرده و به اثبات این نظریه پرداخته اند که تورات موجود در قرون پس از آن حضرت نوشته شده است. بیشتر کتابهای عهد عتیق در اصل به زبان عبری و اندکی از آن به زبان کلدانی (از زبان های سامی هم خانواده با عربی) بوده اند که به یونانی ترجمه شده اند.

عهد جدید

بخش دوم کتاب مقدس، عهد جدید است که تنها مسیحیان آن را قبول دارند. عهد جدید به زبان یونانی نوشته شده است، در حالی که حضرت عیسی (ع) و حواریون او به زبان آرامی (لهجه ای از زبان عبری) سخن می گفتند. علت این امر آن است که با کشور گشایی اسکندر و ایجاد یک امپراطوری بزرگ، زبان یونانی در بسیاری از مناطق تبلیغ شد، به گونه ای که بسیاری از مردم با این زبان آشنایی یافتند. هنگامی که رسولان مسیحی برای مردم منطقه ی دریای مدیترانه و اطراف آن سخن می گفتند یا می نوشتند، طبیعی بود که از زبان مشترک (یونانی) استفاده کنند. عهد جدید شامل بیست و هفت کتاب و رساله است و معروفترین بخش آن چهار انجیل منسوب به متی، مرقس، لوقا و یوحنا است که در ابتدای این مجموعه جای داده شده است. آنگاه، به ترتیب، کتاب اعمال رسولان، سیزده یا چهارده رساله منسوب به پولس، رساله یعقوب، دو رساله منسوب به پطرس، سه رساله منسوب به یوحنا، رساله یهودا و کتاب مکاشفه یوحنا، بخشهای دیگر این مجموعه را تشکیل داده اند.

تلقی مسیحیان از وحی
مسیحیان معتقد نیستند که این مجموعه یا بخشی از آن، یا هیچ کتاب دیگری را حضرت عیسی آورده باشد، بلکه می گویند اساسا معنا ندارد عیسی کتابی بیاورد، چون کتاب، وحی است و وحی بر واسطه بین خدا و انسان نازل می شود و چون خدا را در عیسی کشف کرد، پس او خودش وحی است. حضرت عیسی خود خدا و کلمه اوست. پس خودش وحی است، و زندگی و سیره و گفتار او برای هدایت انسانها کفایت می کند. آنها معتقدند این مجموعه را کسانی نوشته اند که مورد تایید روح القدس بوده اند. به این ترتیب آنان می پذیرند که مجموعه عهد جدید به دست انسانهای عادی، پس از صعود حضرت عیسی، نگاشته شده است.

تقسیم بندی عهد جدید

با توجه به تنوع این مجموعه از نظر نویسنده و محتوا و تاریخ نگارش، می توان آن را به چند لحاظ تقسیم کرد:

1. محتوا
از این جهت که عمده محتوای هر بخش چیست، این مجموعه را می توان به سه بخش تقسیم کرد:
الف) بخش تاریخی، که عمدتا به تاریخ زندگی و فعالیتهای حضرت عیسی و حواریون می پردازد. این بخش که از چهار انجیل و کتاب اعمال رسولان تشکیل شده است، از اندکی قبل از تولد حضرت عیسی تا اندکی قبل از کشته شدن پطرس و پولس، یعنی تا حدود سال 63 میلادی را در برمی گیرد. مطالب متنوعی در این بخش وجود دارد، اما عمده مطالب آن تاریخ و زندگینامه است.
ب) بخش عقیدتی، که عمدتا به ترویج عقاید و دفاع از آنها و رد عقاید دیگر می پردازد. 21 رساله موجود در عهد جدید، این بخش را تشکیل می دهند. در این بخش اگر به مسئله ای تاریخی هم اشاره شده باشد، بیشتر برای اثبات یا تقویت مسئله ای عقیدتی است.
ج) بخش پیشگویی، که در آن وقایع آخرالزمان و آمدن مجدد حضرت عیسی به صورت یک رؤیا و مکاشفه، پیشگویی شده است. در این بخش تنها کتاب مکاشفه یوحنا قرار دارد.
در یک تقسیم بندی دیگر عهد جدید به طور کلی به 4 بخش تقسیم می شود:
الف:زندگی نامه و سخنان حضرت عیسی (ع): این بخش مشتمل بر 4 انجیل است که گفته می شود «متی»، «مرقس»، «لوقا» و «یوحنا» آنها را نوشته اند. سه انجیل نخست سبکی یکسان دارند و مطالب مندرج در آنها هماهنگند و با فرهنگ یهودی اختلاف چندانی ندارند; اما انجیل چهارم (یوحنا) از نظر مطالب با اناجیل دیگر متفاوت است و با فرهنگ یهودی سازگاری ندارد و در آن الوهیت حضرت عیسی مطرح شده است. سه انجیل اول را اناجیل همنوا یا همدید می نامند. غالب محققان بر آنند که این سه انجیل بعد از حضرت عیسی و حدودا بین سال های 65 ـ 70 م، یعنی بیش از سی سال پس از حیات زمینی حضرت عیسی (ع) نوشته شده اند و برخی از پژوهشگران کتاب مقدس معتقدند که انجیل متی و لوقا از روی انجیل مرقس نوشته شده اند.
ب: تبلیغات و مسافرت های تبلیغی مبلغان مسیحی: در این بخش کتاب «اعمال رسولان» وجود دارد که اقدامات حواریون و دیگر مسیحیان، مخصوصا «پولس» رابیان می کند.
ج: نامه ها: رسولان نامه هایی به شهرها و افراد گوناگون نگاشته اند که 21 عدد از آنها در مجموعه ی عهد جدید آورده شده اند. سیزده یا چهارده نامه از «پولس»، سه نامه از «یوحنا»، دو نامه از «پطرس»، و یک نامه از «یعقوب» و «یهودا» وجود دارد. این نامه ها حاوی مطالبی ارشادی و احیانا اعتقادی است.
د: رؤیا و مکاشفه: در این بخش تنها کتاب «مکاشفه یوحنا» قرار دارد که کتاب سری و رمزی است و حوادث آینده را پیش گویی می کند.

2. تاریخ نگارش
سده اول مسیحیت را می توان به سه بخش تقسیم کرد:
الف) عصر حیات زمینی مؤسس دین، یعنی حضرت عیسی: در این دوره تعداد مسیحیان اندک و محدود به منطقه یهودا (فلسطین) بوده است. این دوره در حدود سال 30 میلادی پایان می یابد.
ب) عصر گسترش مسیحیت: در این دوره دو شخصیت عمده تاریخ مسیحیت پس از حضرت عیسی، نقش آفرینی می کنند. نزاعهای بین پطرس (که بزرگترین حواری حضرت عیسی بوده، و آن حضرت او را سنگ زیربنای کلیسا نامیده، و شبانی امت را به او سپرده بود) با پولس (که بعدا ایمان آورد و مدعی شد که حضرت عیسی را پس از به صلیب کشیده شدن دیده، و آن حضرت به او ماموریت داده است) در این دوره، واقع شده است. در این دوره که نزاع سختی بین حواریون به سرکردگی پطرس و پولس، بر سر مسائل عقیدتی و شریعت در جریان بوده است، مسیحیت به دست پولس گسترش می یابد و در سراسر امپراتوری روم پیرو پیدا می کند. این دوره با کشته شدن پطرس و پولس در سال 64 میلادی پایان می یابد.
ج) عصر نزاعهای عقیدتی: پس از کشته شدن پطرس و پولس، نزاع بین اندیشه ها و برداشتهای این دو فرد از مسیحیت ادامه می یابد. در این دوره است که غلبه اندیشه های پولسی بر پطرسی تا حدی نمایانتر می شود. گفته می شود برخی از حواریون حضرت عیسی تا پایان این دوره، یعنی حدود سال 100 میلادی، می زیسته اند. با توجه به این سه دوره، که تا پایان قرن اول ادامه می یابد، و نیز قرن دوم، می توان از مجموعه عهد جدید تقسیم دیگری به دست داد. هیچ یک از مسیحیان، و نیز محققان، مدعی نشده اند که بخشی از این مجموعه در دوره اول، یعنی در زمان حیات زمینی حضرت عیسی، نگاشته شده است. از سوی دیگر، بیشتر محققان بر آنند که عمده این مجموعه در دوره های دوم و سوم نگاشته شده است، و تعداد اندکی از آنها در قرن دوم. حال اختلاف در این است که کدام بخشها در دوره دوم و کدام در دوره سوم نگاشته شده است.

3. مؤلف
در مجموعه عهد جدید، غیر از هفت یا هشت رساله پولس، در نویسندگان بقیه بخشها تردید است، و از خود هریک از قسمتها دلیل قابل توجهی برای تعیین نویسنده آنها به دست نمی آید. با توجه به این که هر بخش از این مجموعه به کسی نسبت داده شده است، آن را می توان به این لحاظ تقسیم کرد:
بخشهایی از این مجموعه به حواریون منسوب است؛ انجیل اول و چهارم به ترتیب به متی و یوحنا؛ سه رساله و کتاب مکاشفه به یوحنا، و دو رساله به پطرس منسوب است. این سه نفر از حواریون بوده اند. بخشهایی از عهد جدید نیز به افرادی دیگر منسوب است. صحت این انتسابها باید مورد بحث قرار گیرد.

4. مسیح شناسی
در عهد جدید با دو نوع مسیح شناسی روبرو می شویم: در یک بخش مسیح انسان، پیامبر خدا، بنده خدا و پسر انسان است؛ و اگر هم به او پسر خدا اطلاق می شود، به معنای بنده مقرب و برگزیده خداست؛ در بخش دیگر، او خود خدا، خالق آسمان و زمین و پسر خداست؛ به این معنا که همذات با خداست. اگر مسیح شناسی اول را عیسی بشری، و دوم را عیسی خدایی بنامیم، مجموعه عهد جدید را نیز می توان به این دو بخش تقسیم کرد. اگر کتاب مکاشفه، که درباره پیشگوییهای آخرالزمان است، کنار گذاشته شود، می توان گفت نوشته های پولس و انجیل و رساله های منسوب به یوحنا به بخش عیسی خدایی، و بقیه قسمتها به بخش عیسی بشری تعلق دارند. در بخش اخیر، سه انجیل متی، مرقس و لوقا قرار دارد، که به لحاظ مشابهت مطالبی که درباره حضرت عیسی نقل کرده اند، به آنها اناجیل همنوا گفته می شود.

پولس، نخستین نویسنده عهد جدید

انجیل های چهار گانه که در ابتدای این مجموعه قرار گرفته اند به زندگی و سخنان عیسی می پردازند و ماجراهایی که در آنها مطرح می شود، از نظر تاریخ، قدیمی تر از قسمتهای دیگر عهد جدید است. کتاب اعمال رسولان هم که به فعالیتهای حواریون می پردازد و ماجراهایش از صعود حضرت عیسی آغاز می شود، در رتبه بعد قرار دارد. در واقع اناجیل و کتاب اعمال رسولان بخش تاریخی عهد جدید را تشکیل می دهند و قسمتهای دیگر بیشتر به مسائل فکری و عقیدتی می پردازند. ترتیب فعلی عهد جدید به گونه ای است که اناجیل چهارگانه و کتاب اعمال رسولان قبل از رساله های پولس و دیگر قسمتهای عهد جدید واقع شده اند. همچنین این پنج کتاب، بخش تاریخی عهد جدید را تشکیل می دهند و به زمانی می پردازند که هنوز پولس تغییر کیش نداده بود. پس به لحاظ منطقی بر رساله های پولس تقدم دارند. اما همه اینها دلالت نمی کنند که تاریخ نگارش این چهار انجیل بر قسمتهای دیگر مقدم است. در یکی دو قرن اخیر عده زیادی در غرب به نقد کتاب مقدس و تحلیل متنی آن پرداخته اند و از درون خود این متون شواهد قانع کننده ای برای تاریخ تقریبی نگارش قسمتهای مختلف عهد جدید یافته اند؛ هر چند خودشان معترفند که تاریخ دقیق هیچ یک از این قسمتها را نمی توان معین کرد. از جمله مهمترین دستاوردها این است که نخستین نوشته های عهد جدید، رساله های پولس بوده است.
امروزه کمتر کسی از محققان با این مطلب مخالف است. از سوی دیگر، تنها قسمتی از عهد جدید، که از نظر نویسنده مورد اختلاف نیست، نوشته های پولس است؛ و چون او در زمانی بین 35 تا 40 میلادی تغییر کیش داده و در سال 64 میلادی به قتل رسیده است، پس زمان تقریبی نگارش این رساله ها مشخص می شود. برخی از دانشمندان تاریخ تقریبی نگارش هر قسمت را بیان کرده اند، و ما با مقایسه این تاریخها می توانیم به تقدم تاریخ نگارش رساله های پولس، و این که آنها اولین نوشته ها بوده اند، پی ببریم. ما هنگامی که به هر یک از این کتابها و رساله ها می پردازیم، برخی از این اقوال را نقل می کنیم.
برخی دیگر از این دانشمندان به این نکته تصریح کرده اند؛ مریل سی. تنی می گوید: «کتابهای عهد جدید از نظر تاریخی به ترتیبی که در کتاب مقدس قرار داده شده اند، نوشته نشده اند. نباید خیال کرد که چون مثلا اناجیل قبل از نوشتجات پولس قرار داده شده اند، پس حتما زودتر از آنها نوشته شده اند. به علاوه، امکان دارد بین تاریخ تالیف و زمان مطالبی که به آنها اشاره شده، فاصله قابل ملاحظه ای وجود داشته باشد؛ مثلا مرقس در مورد زندگی مسیح مطالبی ذکر می کند که در دهه سوم قرن اول میلادی واقع شده اند، ولی خود انجیل قبل از سالهای 65 تا 70 میلادی در دسترس عموم قرار نگرفت.»
و. م. میلر، پس از این که در یک بخش به زمان نوشته شدن رساله های پولس اشاره می کند، در فصل بعد می گوید که: «چون تعالیم رساله ها و حکایات شفاهی کافی نبود، پس نیاز پیدا شد که اموری درباره زندگی، تعالیم و معجزات عیسی نوشته شود. بنابراین، عده ای احساس وظیفه کردند که انجیل بنویسند.»
توماس میشل می گوید: «از جمله کتابهای عهد جدید سیزده نامه است، که به پولس نسبت داده می شود. زمان نگارش این نامه ها از همه کتابهای عهد جدید جلوتر است.» جوان ا. گریدی می گوید: «در سالهای نخست تولد مسیحیت هیچ گزارش یا تعلیم مکتوبی وجود نداشت؛ نخستین گزارشهای مکتوبی که درباره مسیحیت موجود است، رساله های پولس قدیس است. این رساله ها احتمالا بین سالهای 50 میلادی و سال مرگ پولس، یعنی حدود 64 میلادی، نوشته شده اند. بنابراین، رساله های پولس قدیس، همراه با عهد قدیم، نخستین نوشته هایی بود که کلیساها به کار می بردند.» نویسنده ای دیگر با اذعان به این که رساله های پولس قبل از اناجیل و دیگر قسمتهای عهد جدید نوشته شده اند، احتمال می دهد که تنها رساله کوچک یعقوب قبل از رساله های پولس نوشته شده باشد: «چهار انجیل به حوادث سی سال اول عصر مسیحی می پردازند و رساله های عهد جدید به باقیمانده قرن اول تعلق دارند، اما چند عدد از این نامه ها حتی قبل از قدیمترین اناجیل موجود بوده اند. نخستین اسناد عهد جدید، آن دسته از رساله های پولس هستند که قبل از دو سال حبس وی در روم (60 - 62 میلادی) نگاشته شده اند. البته احتمالا یک استثنا وجود دارد، و آن رساله یعقوب است.»
دیگری می گوید: « قدیمترین متن موجود مسیحی نامه های پولس است؛ آنها قدیمترین بخش عهد جدید هستند. در دایره دانشمندان گهگاه اظهار می شود که رساله یعقوب نخستین رساله از عهد جدید است، اما تقریبا همه متفقند که رساله اول پولس به تسالونیکیان، قدیمترین سندی است که بعدا برای تشکیل عهد جدید جمع آوری شد.» بنابراین در قرن نخست مسیحی و تا حدود بیست سال پس از صعود مسیح (حدود 50 م) هیچ یک از مطالب عهد جدید نوشته نشده بودند و بعد از این تاریخ، ابتدا رساله های پولس که در کلیساها خوانده می شد، به نگارش در آمد.