عثمان بن سعید عمری

شخصیت

ابوعمرو، عثمان بن سعید عمری، اولین نایب امام زمان (عج) در عصر غیبت صغرا و از یاران و شاگردان بلندپایه امام هادی (ع) و امام حسن عسکری (ع) است. غیبت صغرا در فاصله سالهای 260 تا 329 هجری قمری بود و وی این مسئولیت را به مدت حدود هفت سال بر عهده داشت.
عثمان بن سعید از قبیله بنی اسد بود و به دلیل سکونت در شهر سامراء، «عسکری» نیز نامیده می شد. همچنین در محافل شیعه از او به نام «سمان» (روغن فروش) یاد می شد، زیرا به منظور استتار فعالیتهای سیاسی، روغن فروشی می کرد و اموال متعلق به امام را که شیعیان به او تحویل می دادند، در ظرفهای روغن قرار داده و به محضر امام می رساند.
امام حسن عسکری (ع) چون نام طولانی او را شنید، فرمود: «کنیه ابن عثمان و ابوعمرو در یک مرد جمع نمی شود» و بنابراین دستور داد که کنیه او را که ابوعمرو باشد، بر هم بزنند و وی را «عمری» نامیدند.
عثمان بن سعید عمری مورد احترام عموم شیعیان بود. همچنین از ویژگی های این مرد بزرگ داشتن عدالت، امانتداری، درستی و شایستگی او در همه موارد و در اوج هوشمندی، خردمندی و رشد فکری بود.
این فقیه بزرگ، محضر سه امام را درک کرده بود. از یازده سالگی به خدمت امام هادی (ع) رسیده بود و بعد در خدمت امام حسن عسکری (ع) به افتخار اخذ علم و فقه و حدیث و تعالیم اسلامی اشتغال داشت و در نهایت به نیابت از امام یازدهم و نمایندگی و وکالت امام زمان (عج) نایل آمده است.
همچنین گفته می شود که پس از شهادت امام عسکری، مراسم تغسیل، تکفین و خاکسپاری آن حضرت را، در ظاهر، عثمان بن سعید انجام داد.

وثوق

امام هادی (ع) در تایید ایشان به احمدبن اسحاق فرمودند: «عثمان بن سعید عمری مورد اعتماد من است. هر آنچه که از من به سوی شما آورده و آنچه که از من گفت، به راستی از من می گوید. پس بشنو و اطاعت کن، چرا که او امین و مورد اعتماد من است.»
امام حسن عسکری (ع) نیز در تایید ایشان فرمود: «عمری و پسرش هر دو مورد اعتماد هستند.» آن حضرت در زمان تولد امام زمان (عج)، به عثمان بن سعید دستور داد که هزاران رطل گوشت و نان بخرد و در بین تهیدستان تقسیم نماید و تعدادی گوسفند به سلامتی امام مهدی (عج) قربانی کند.
در جای دیگر امام حسن عسکری نزد 40 تن از شیعیان فرمود: «شاهد باشید که عثمان بن سعید وکیل من است، و پسرش محمد نیز وکیل پسرم مهدی خواهد بود.»
به طور کلی از مهمترین ویژگی های نخستین نایب امام زمان (ع) به موارد ذیل می توان اشاره کرد:
1- مورد اعتماد سه امام معصوم (ع) بود.
2- در اجرای مراسم ولادت حضرت مهدی (ع) حضور چشمگیری داشت.
3- مراسم به خاکسپاری امام عسکری (ع) را بر عهده گرفت.
4- به دستور امام حسن عسکری (ع) بعد از شهادت آن حضرت، عهده دار نیازهای خانواده آن حضرت شد.
5- علاوه بر آنکه از طرف امام عسکری به نیابت حضرت مهدی (ع) نصب شده بود، توسط خود حضرت مهدی (ع) نیز به این مقام گماشته شد.
6- نقش مهمی در رسوایی جعفر کذاب داشت.
7- پس از وفات او، نامه تسلیتی از طرف حضرت مهدی (عج) صادر شد و در آن نامه، از او تجلیل فراوانی شد.

نایب امام زمان (عج)

عثمان بن سعید از سال 260 هجری قمری به نص صریح امام حسن عسکری (ع) به نیابت از امام غایب معرفی شد. همچنین حضرت مهدی (ع) به وکالت و نیابت عثمان بن سعید برای جمعیت و اهالی قم اشاره کرد و آنها را به عثمان بن سعید ارجاع داد.
این مرد خدا در سالهای آخر عمر، نیابت و وکالت امام مهدی (عج) را بر عهده داشت. زیرا شیعیان همگی عدالت او را می دانستند و بعد از شهادت امام حسن عسکری، توقیعات امام زمان به دست عثمان بن سعید برای شیعیان و خواص صادر می شد.

وفات عثمان بن سعید

هیچ نویسنده و مورخی به طور قطعی تاریخ وفات عثمان بن سعید را مشخص نکرده است. برخی به طور کلی متعرض این مسئله نشده اند و برخی هم با بیان تاریخ های احتمالی، از کنار مسئله رد شده اند.
به هر حال گفته می شود که وفات این مرد خدا، پیش از سال 267 هـ.ق بوده است و مشخص نیست که کدام سال می باشد. اکثر علما و رجال همین احتمال را انتخاب کرده اند و این، اقرب به واقع است.
قبر عثمان بن سعید در طرف غربی بغداد در خیابان «میدان» در اول محل، که به «درب جبله» معروف است، در داخل مسجد، درب راست که داخل می شوند و قبر در خود قبله مسجد قرار دارد.